ZİLYETLİĞİN SONA ERMESİ
Zilyetliğin sona ermesi demek eşya üzerindeki fiili hakimiyeti kullanma imkanının sürekli olarak ortadan kalkması demektir. Bir kişi eşya üzerindeki fiili hakimiyetini sürekli olarak yitirirse zilyetliği kaybetmiş olur. Zilyetliğin kaybı ile ilgili olarak MK da doğrudan doğruya bir düzenleme yoktur. Biz zilyetliğin kaybını ikiye ayırarak inceleyeceğiz.
- Zilyetliğin iradi kaybı
- Zilyetliğin irade dışı kaybı
- Zilyetliğin İradi Kaybı
Zilyet kendi arzusu ve isteğiyle mal üzerindeki hakimiyetine son verirse bu iradi kayıptır. Örneğin malı terk etme iradesiyle hakimiyetinizden sürekli çıkarırsanız zilyetliği iradi yolla kaybetmiş olursunuz. İradi kayıp iki şekilde olur.
a) Terk
b) Devir
Örneğin vapurda okuduğunuz gazeteyi vapurdan inerken koltuğa bırakıp gitseniz zilyetliği terk etmiş olursunuz.Zilyet mal üzerinde kendi zilyetliğine son vererek başkasına devrederse örneğin malı satarsa , bağışlarsa , başka bir mala trampa edip teslim ederse hukuki işlem yoluyla zilyetliğini iradi olarak sona erdirmiş olur.
- Zilyetliğin irade dışı kaybı
Zilyedin kendi arzusu dışında zilyetliğinin ortadan kalkmasıdır. Örneğin malın çalınması irade dışı kayıptır. Birinin malı bulamayacağı şekilde bir yerde düşürmesi de irade dışı kayıptır. Mesela denizde yolculuk yaparken yüzüğünüzü denize düşürdünüz artık yüzük üzerinde tekrar hakimiyet kurma olanağı olmadığı için zilyetlik yine irade dışı kaybolmuş olur. Örneğin malı ödünç verdiğiniz kişi sizin hakimiyetinizi tanımazsa zilyetlik yine irade dışı kaybedilmiş olur.
Malın elden rızasıyla çıkması farklı , zilyetliğin irade dışı kaybı farklı şeylerdir.
Dolaysız zilyedin elinden mal çıkarsa dolaylı zilyet de zilyetliği kaybetmiş olur. Mesela A saatini B ye ödünç olarak bıraksın B feri , dolaysız , A ise asli , dolaylı zilyettir. Hırsız bu malı B den çalınca hem dolaysız zilyet B hem de dolaylı zilyet A zilyetliğini irade dışı kaybetmiş olur. Hırsız burada hem A nın hem B nin zilyetliğini gasp etmiş oldu.
Bir şey üzerinde fiili hakimiyeti geçici bir süre kullanmama ise zilyetliği sona erdirmez. Bu durum MK m.976 da belirtilmiştir. Düşünün ki araziniz geçici olarak su altında kaldı. Su altında kaldığı için bir süre kullanamıyorsunuz.Tekrar hakimiyeti ele geçirmeniz için kurutmanız gerekiyor. Geçici olarak su altında kalmışsa zilyetlik kaybedilmiş sayılmaz. Fakat devamlı olarak su altında kalsaydı , örneğin deniz taşmış arazinizi içine almış artık arazinin fiili hakimiyetini tekrar ele geçirmeniz mümkün değilse yani arazi devamlı su altında kalmışsa o zaman zilyetlik kaybedilmiş olur.
kaynak. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ DERS NOTLARI
