İnsanlar hayatları boyunca hak sahibi olurlar ve borç altına girerler. Örneğin; ev, araba sahibi olurlar ya da bankadan kredi alırlar. Bu hak ve borçların para ile ölçülebilen bütününe mal varlığı denir. Peki insanlar öldükten sonra hayattayken sahip oldukları mal varlığına ne olur? İşte bu noktada miras hukuku devreye girer.
Miras hukuku, gerçek kişinin ölmesi durumunda para ile ölçülebilen hak ve borçların, kimlere ne oranda geçeceğinin düzenleyen hukuk dalıdır.
Türk Medeni Kanununda yasal mirasçılık ve atanmış mirasçılık olmak üzere iki tür mirasçılık kabul edilmiştir.
Yasal mirasçılık; miras bırakanın bir iradesi bulunmaksızın miras bırakanın ölümü üzerine doğrudan kanundan kaynaklanmaktadır. TMK'ya göre yasal mirasçılar Kanuni düzenlemeye göre yasal mirasçılar; miras bırakanın kan hısımları, miras bırakanın evlatlığı ve altsoyu, miras bırakanın sağ kalan eşi ve devlettir.
Atanmış mirasçılar ise; miras bırakanın özgür iradesiyle mirasının bir kısmını veya tamamını bıraktığı kişilerden oluşmaktadır.
Miras hukukunda bilmemiz gereken bir diğer kavram ise ''saklı pay'' dır. Saklı pay, kanun tarafından korunan ve miras bırakanın herhangi bir şekilde mirasçılarından kaçıramayacağı olan kısımdır. Yani saklı pay ile, mirasçıların her halükarda belli oranlarda mirastan pay almaları sağlanır.
MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA MÜMKÜN MÜDÜR?
Bazı sebeplerin varlığı halinde miras bırakanın mirasçılarını, mirastan mahrum bırakması mümkündür. Mirasçılıktan çıkarma ile birlikte normalde saklı payları bulunan mirasçılar, saklı payından tamamen veya kısmen mahrum kalmaktadırlar.
Mirasçılıktan çıkarma tek taraflı bir hukuki işlemle gerçekleşir. Dolayısıyla mirasçılıktan çıkarma işlemi kural olarak vasiyetname ile gerçekleştirilir. Bunun yanı sıra mirasçılıktan çıkarma beyanının bir miras sözleşmesinin içinde yer alması da mümkündür. Bu durum çıkarma tasarrufunun tek taraflılık özelliğini ortadan kaldırmaz.
Her halükarda mirasçının mirasçılıktan çıkarılabilmesi için mirastan çıkarılma sebeplerinin gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu sebepler TMK' da düzenlenmiştir.
MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA SEBEPLERİ NELERDİR?
---MİRASÇILIKTAN CEZAİ ÇIKARMA
Mirasbırakanın saklı pay mirasçıları ile arasında güçlü bir aile bağı bulunmaktadır. Saklı paylı mirasçının, bu aile bağlarını MK m. 510’da öngörülen davranışlardan en az birini yaparak kusurlu ve ağır biçimde sarsması halinde mirasçılıktan cezai çıkarma söz konusu olabilecektir.
Mirasçılıktan çıkarma sebepleri / TMK Madde 510- Aşağıdaki durumlarda mirasbırakan, ölüme bağlı bir tasarrufla saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilir:
1.Saklı Paylı Mirasçı, Mirasbırakana Veya Mirasbırakanın Yakınlarından Birine Karşı Ağır Bir Suç İşlemişse; Mirasbırakan Bu Mirasçıyı, Mirastan Çıkarabilir.
Saklı paylı mirasçının işlediği suçun, Türk Ceza Kanununda yer alan suçlardan biri olması gerekmekle birlikte burada bahsedilen ''ağır suç'' ceza hukuku anlamında bir ağırlık değildir. Burada suçun ağırlığı, gerçekleştirilen fiilin aile bağlarına etkisi yani aile hukuku ilişkilerine yönelik etkisi kapsamında değerlendirilmelidir.
Gerçekleştirilen fiilin ağırlığı, fiilin aile bağlarına etkisini belirlemek hakimin takdir yetkisindedir. Yani her somut olay için ayrı değerlendirme yapılacaktır.
Mirasçı tarafından gerçekleştirilen eylemin mirasbırakanın şahsına veyahut mal varlığına yönelik olması bakımından fark yaratmaz, fiil her iki türlü de gerçekleştirilmiş olabilir.
Mirasçılıktan çıkarabilmek için, saklı paylı mirasçının mutlaka mirasbırakanın bizzat kendisine karşı ağır bir suç işlemesi gerekmemektedir. Aynı zamanda mirasbırakanın yakınlarından birine karşı da saklı paylı mirasçı tarafından ağır bir suç işlenmişse; mirasçılıktan çıkarma gerçekleştirilebilir. Burada yakınlarından kasıt; mirasbırakanın kan bağıyla bağlı olduğu kimseler değildir. Mirasbırakanın duygularını paylaştığı herhangi bir arkadaşı da yakın kavramına dahildir.
Kanun koyucu mirastan çıkarma için; mirasbırakanın bizzat kendisine veya yakınlarına karşı suç işlenmesi şartını aradığından, mirasçının üçüncü kişilere karşı işlediği suçtan ötürü mirastan çıkarma söz konusu olamaz. Örneğin; mirasbırakanın oğlunun tecavüz suçu işlemesi halinde bu suçu işleyen kimse mirasçılıktan çıkarılamaz.
Mirasçı tarafından gerçekleştirilen eylemin affedilmiş olması, kovuşturulmamış olması gibi sebepler mirastan çıkarmaya engel değildir.
Bir kimsenin mirasçılıktan çıkarılması için ayırt etme gücünün bulunması ve fiilin mirasçı tarafından kasten gerçekleştirilmesi gerekmekle birlikte; mirasçının gerçekleştirdiği eylemin de hukuka aykırı bir eylem olması gerekmektedir. Dolayısıyla; meşru müdafaa hali hukuk uygunluk sebebi olduğundan bu durumda mirastan çıkarma söz konusu olamayacaktır.
2.Saklı Paylı Mirasçının Mirasbırakana ya da Ailesine Karşı Aile Hukukundan Doğan Yükümlülüklerini Önemli Ölçüde Yerine Getirmemesi Halinde; Mirasbırakan Bu Mirasçıyı, Mirastan Çıkarabilir.
Aile hukukundan doğan yükümlülüklere örnek olarak, nafaka yükümlülükleri, ana-baba ve çocuklar arasındaki ödevler ve eşler arasındaki sadakat yükümlülüğü gösterilebilir. Saklı paylı mirasçının, bu ödev ve yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi durumunda; mirasçının kısmen veya tamamen mirastan mahrum bırakılması söz konusu olabilecektir.
Aile hukukundan doğan ödev ve yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmediği, ilgili kişilerin yaşam tarzları da göz önünde bulundurularak her olay için ayrı değerlendirilir ve hakimin takdir yetkisi kullanılarak mirasçının bu ödev ve yükümlülüklere aykırı davranıp davranmadığı hakim tarafından değerlendirilir.
Örnek verecek olursak; mirasbırakanın hasta olduğu dönemde kızının kendisi ile hiç ilgilenmemesi sebebiyle veya mirasbırakanın oğlunun genel ahlak ve adaba aykırı yaşam sürmesi sebebiyle mirastan çıkarma işlemi gerçekleştirilebilir.
---MİRASÇILIKTAN KORUYUCU ÇIKARMA
1.Borç Ödemeden Aciz Sebebiyle Mirasçılıktan Çıkarma
Mirasbırakanın, saklı paylı mirasçısı olan altsoyunun borç ödemeden aciz halde bulunması nedeniyle; mirasbırakanın, çocuklarını koruma amacıyla mirasçılıktan çıkarma tasarrufunda bulunulabileceği TMK'da düzenlemiştir.
Borç ödemeden aciz sebebiyle mirasçılıktan çıkarma / TMK Madde 513- Mirasbırakan, hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan altsoyunu, saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilir. Ancak, bu yarıyı mirasçılıktan çıkarılanın doğmuş ve doğacak çocuklarına özgülemesi şarttır.
Mirasbırakanın borç ödemekten aciz sebebiyle mirasçılıktan çıkarmaya başvurabilmesi için şu şartların varlığı gerekmektedir:
-Mirasçılıktan çıkarılan saklı pay sahibi mirasçı, mirasbırakanın altsoyu olmalıdır. Yani yalnızca mirasçının altsoyu varsa, mirasçılıktan çıkarma söz konusu olabilir.
-Altsoy aciz halinde olmalıdır. Burada mirasçının yalnızca borçlu olması yetmemekle birlikte; borç ödemeden aciz vesikası düzenlenmiş olmalıdır.
-Mirastan çıkarma, saklı payın yarısına ilişkin olmalıdır. Yani mirasçının, saklı payın tamamından mahrum bırakılması söz konusu olamaz.
-Çıkarma, altsoyun doğmuş ve doğacak çocukları lehine yapılmış olmalıdır. Yani uzaklaştırılan saklı pay mutlaka mirasçının altsoy lehine yapılmış olmalıdır.
Bu şartların varlığı halinde, mirasçılıktan çıkarma gerçekleştirilebilir. Kural olarak vasiyetname ile bu işlem gerçekleştirilse de tek taraflılık özelliğini kaybetmemek şartıyla miras sözleşmesinde de gerçekleştirilebilir.
Burada dikkat etmemiz gereken husus miras açıldığı anda aciz belgesinin bir hükmü kalmamış ise; iptal davası açılarak borç ödemeden aciz sebebiyle gerçekleştirilen mirasçılıktan çıkarma işlemi iptal edilebilir.