İş Sözleşmesinin Haksız Feshi
İŞ SÖZLEŞMESİNİN HAKSIZ FESHİ
Haksız fesih nedir?
Hem belirli süreli hem de belirsiz süreli iş sözleşmeleri hakkında hüküm ifade eden bildirimsiz fesih yoluyla iş sözleşmesi feshedildiğinde, gerçekte haklı bir nedenin bulunmaması ve ileri sürülen haklı sebebin ispat edilememesi veya fesih hakkının süresi içerisinde kullanılmaması halinde yapılan fesih haksız fesihtir.
*Haklı bir neden olmamalı
*Haklı bir neden varsa dahi ispat edilememeli
*Fesih hakkı süresi içerisinde kullanılmamış olmalı
Sadece yukarıda sayılan durumlarda iş sözleşmesinin haksız feshinden bahsedilebilir.
Bildirimsiz fesih hakkının kullanılabilmesinin şartları nelerdir?
Öncelikle belirtmek isteriz ki bildirimsiz fesih hakkının kullanılabilmesinin için kanunda düzenlenen haklı sebeplerden birinin bulunması gerekir.
Aşağıda belirtilen haller haksız fesih nedeni olarak kabul edilir.
*Bildirimsiz fesih hakkının kullanılabilmesi için kanunda düzenlenen sebeplerden birinin bulunmaması
*Feshin yazılı olarak yapılmaması
*Fesih hakkının süresi içerisinde kullanılmaması
*Dayanılan haklı sebebin ispat edilememesi
*İş sözleşmesi feshedilirken toplu iş sözleşmesinde ya da iş sözleşmesinde fesih için öngörülen yöntemlere uyulmamış olması gibi
İşçinin, işverene hakaret etmesi durumunda;
İşçinin, işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması işverene işçinin iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı vermektedir.
Dikkat edilmesi gereken husus şudur; ihbar ve isnadın asılsız olması gerekir. Şayet işçi gerçek bir ihbarda bulunmuşsa ya da gerçek bir isnat ya da olgu varsa işverenin bildirimsiz fesih hakkı bulunmamaktadır.
Yargıtay bir kararında işveren hakkında gazetede gerçeğe aykırı haber veren işçi hakkında kıdem ve ihbar tazminatı ödenmemesine hükmetmiştir.
Yine Yargıtay başka bir kararında ise işçinin işveren tarafından kendisine verilen bilgisayar ve e-mail adresini kullanarak işveren hakkında hakaret içeren sözler kullanmasını haklı fesih nedeni olarak kabul etmiştir.
Haksız feshin sonuçları nasıldır?
Haksız feshin sonuçlar Türk Borçlar Kanununda düzenlenmiştir. Belirli süreli ve belirsiz süreli iş sözleşmeleri açısından haksız feshin sonuçları farklıdır. Belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçinin iş sözleşmesinin haksız feshinin hukuki sonuçları işçinin iş güvencesinin kapsamında olup olmamasına ve haksız feshin işveren ya da işçi tarafından yapılmasına göre değişkenlik göstermektedir.
İş güvencesinin kapsamı dışında kalan işçinin iş sözleşmesini, işveren haklı sebep olmaksızın derhal feshederse, işçi belirsiz süreli sözleşmelerde, fesih bildirim süresine uyulmuş olsaydı kazanabileceği miktarı ihbar tazminatı olarak isteyebilir.
İşçi ayrıca koşulları varsa kötüniyet tazminatı, sendikal tazminat ve kıdem tazminatında hak kazanır.
Hakim, bütün durum ve koşulları göz önünde tutarak, ayrıca miktarını serbestçe belirleyeceği bir tazminatın işçiye ödenmesine karar verebilir, ancak belirlenecek tazminat miktarı, işçinin 6 aylık ücretinden fazla olamaz. Öğretide bu tazminat haksız fesih tazminatı olarak adlandırılır.
İş Sözleşmesinin Haksız Feshi, işçinin veya işverenin sözleşmeyi kanuna aykırı bir şekilde feshetmesi durumudur. Türk İş Hukuku'na göre, iş sözleşmesinin feshi belirli şartlar altında yapılabilir ve bu fesihler hem işçiye hem de işverene belli haklar ve yükümlülükler getirir. Haksız fesih, taraflardan birinin sözleşmeyi, geçerli bir nedene dayanmadan veya kanunda belirtilen prosedürlere uymadan sonlandırması durumunda meydana gelir.
1. İş Sözleşmesinin Feshi Türleri
İş sözleşmesinin feshi, genel olarak iki ana kategoride yapılır:
İşveren tarafından fesih
İşçi tarafından fesih
Her iki tarafın da iş sözleşmesini feshetme hakkı vardır, ancak fesih işlemi her zaman geçerli bir nedene dayandırılmak zorundadır. Geçerli bir neden olmadığı takdirde, sözleşmenin haksız feshedildiği kabul edilir ve bu durumda tazminat yükümlülüğü doğar.
2. İş Sözleşmesinin Haksız Feshi Durumları
İş sözleşmesinin haksız feshi, işveren veya işçi tarafından fesih işlemi yapılırken, yasal haklar ihlal edilirse, fesih "haksız" sayılır. Haksız fesih durumları aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
a. İşverenin Haksız Feshi
İşveren, iş sözleşmesini yalnızca geçerli bir sebebe dayandırarak feshedebilir. Geçerli sebepler, işyerindeki ekonomik, teknik, işyeri gerekleri veya işçinin davranışlarına bağlı olabilir. Ancak, geçerli bir sebep olmadan yapılan fesih haksız fesih olarak kabul edilir.
İşverenin haksız feshi durumunda işçinin hakları:
Kıdem Tazminatı: İşverenin haksız feshi nedeniyle işçi, çalıştığı süreye göre kıdem tazminatı alma hakkına sahiptir.
İhbar Tazminatı: İşveren, işçiyi haksız yere işten çıkarıyorsa, işçiye ihbar süresi ödemesi yapmalıdır. İhbar süresi, işçinin çalıştığı süreye göre değişir.
İşçi Alacakları: Haksız fesih sonucunda işçi, maaş, izin ücreti ve diğer hak edişlerini talep edebilir.
İşe İade Davası: İşçinin haksız fesih sonrası başvurabileceği bir başka seçenek de işe iade davasıdır. İşçi, feshi yasal olmayan bir şekilde yapıldığı gerekçesiyle işe iade talebinde bulunabilir. Bu, belirli şartlar altında mümkündür.
İşverenin geçerli fesih sebepleri şunlar olabilir:
Disiplin suçu (örneğin, devamsızlık, işyerine uygunsuz davranışlar vb.)
Ekonomik sebepler (işyerinin kapanması, işin azalması vb.)
İşin gerektirdiği durumlar (yetkinlik yetersizliği, sağlık problemi vb.)
b. İşçinin Haksız Feshi
İşçi, iş sözleşmesini feshetme hakkına sahiptir. Ancak, işçinin fesih hakkını kullanırken de geçerli bir nedeni olması gerekir. İşçi haksız şekilde sözleşmesini feshederse, işverene karşı sorumlu olur.
İşçinin haksız feshi durumunda işverenin hakları:
Kıdem Tazminatı Ödemesi: İşçi haksız yere sözleşmesini feshederse, işverene kıdem tazminatını ödeme yükümlülüğü doğar.
İhbar Tazminatı: İşçi, işvereni uygun bir şekilde bilgilendirmeden sözleşmeyi sonlandırırsa, ihbar tazminatı ödemek zorundadır. İhbar süresi işyerinde çalıştığı süreye bağlı olarak değişir.
Diğer Alacaklar: İşçi tarafından yapılan haksız fesih, işverenin işçiye yönelik diğer alacaklarını da etkileyebilir.
İşçinin geçerli fesih sebepleri şunlar olabilir:
İşyerindeki kötü çalışma koşulları (sağlık, güvenlik, mobbing vb.)
Ödenmeyen maaşlar veya hak edilmemiş izinler gibi maddi haklar.
Çalışma şartlarının ağırlaşması, örneğin fazla mesai yükü gibi durumlar.
3. Haksız Fesih Sonrası Hukuki Sonuçlar
Haksız fesih, iş sözleşmesinin geçerli bir neden olmaksızın sona erdirilmesidir ve bu durumda feshi gerçekleştiren taraf sorumludur. Haksız fesih durumunda, tazminat ödenmesi gerekebilir. İş Kanunu'na göre, taraflardan biri sözleşmeyi haksız yere feshederse, diğer taraf, sözleşmenin feshedildiği tarihe kadar olan alacaklarını ve tazminatlarını talep edebilir.
İşçi için haksız fesih durumunda: İşçi, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, alacakları ve varsa diğer hakları için dava açabilir.
İşveren için haksız fesih durumunda: İşveren, işçinin sözleşmesini feshettiği tarihe kadar olan ücret, kıdem ve ihbar tazminatlarını talep edebilir.
4. İş Sözleşmesinin Haksız Feshi Halinde Başvuru Yapılabilecek Yollar
Haksız fesih durumunda, işçi veya işverenin haklarını koruyabilmesi için şu yolları izleyebilir:
İş Mahkemesi: Haksız fesih durumunda, taraflar, İş Mahkemesi'ne başvurarak tazminat alabilirler.
İş Denetimi: İşyerinde sorun yaşanan durumlarla ilgili Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na bağlı İSG birimlerine başvuru yapılabilir.
Arabuluculuk: Taraflar arasındaki anlaşmazlıkları çözmek için arabuluculuk yoluna başvurulabilir. Bu, bazen yargı sürecini hızlandırabilir.
Sonuç
İş sözleşmesinin haksız feshi, genellikle geçerli bir neden olmadan yapılan fesihlerdir ve bu durumda feshi gerçekleştiren taraf hukuken sorumlu tutulur. İşçi veya işveren, haklarını koruyabilmek için yasal yollara başvurabilir ve gerekli tazminatları talep edebilir. Hem işçi hem de işverenin, iş sözleşmesini feshetmeden önce hukuki danışmanlık alması ve gerekli prosedürleri takip etmesi büyük önem taşır.