ZİMMET SUÇU VE BU SUÇUN CEZASI HAKKINDA MAKALE

📘 ZİMMET SUÇU VE CEZASI: KAMU VE ÖZEL SEKTÖRDE GÜVENİN İHLALİ

1. Giriş

Toplumda güven ilişkisi, özellikle kamu görevlileri ve özel sektör çalışanları arasında hayati öneme sahiptir. Bir kişi, kendisine teslim edilen mal veya parayı kişisel çıkarı için kullanırsa, bu davranış zimmet suçu olarak değerlendirilir. Zimmet, malvarlığına karşı işlenen suçlar arasında yer almakla birlikte, hem ekonomik düzeni hem de toplumsal güveni zedeleyen bir fiildir. Bu makalede zimmet suçunun hukuki yapısı, unsurları ve cezai yaptırımları ele alınacaktır.

2. Zimmet Suçunun Tanımı ve Hukuki Dayanak

Zimmet suçu, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 247. maddesinde düzenlenmiştir.

TCK m.247/1:
Kamu görevlisinin, görevinden dolayı veya sebebiyle kendisine teslim edilen veya emanet edilen parayı, kıymetli evrakı veya başka bir şeyi kişisel menfaat temin etmek amacıyla zimmetine geçirmesi halinde, 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

TCK m.247/2:
Fail, zimmetine geçirdiği malı kendiliğinden iade ederse, cezası indirilir.

3. Zimmet Suçunun Unsurları

3.1. Fail

• Suçun faili çoğunlukla kamu görevlisidir. Ancak bazı durumlarda özel sektörde çalışan kişilere de zimmet suçu isnat edilebilir.

• Kamu görevlisi olmak, suçun oluşması için zorunlu değildir; önemli olan mal veya paranın failin tasarrufuna geçmesidir.

3.2. Mağdur

• Kamu kurumları, özel şirketler ya da şahıslar olabilir.

• Genellikle zimmet suçu, kamu kurumlarının veya şirketlerin malvarlığına karşı işlenir.

3.3. Konu

• Para, kıymetli evrak, taşınır mal veya başka herhangi bir şey olabilir.

• Malın failin tasarrufuna geçirilmesi gerekir.

3.4. Manevi Unsur

• Failin, malı kişisel menfaat sağlamak amacıyla zimmetine geçirmesi gerekir.

• Kast unsuru esastır; yani fail malın zimmetine geçeceğini bilerek hareket etmelidir.

4. Zimmet Suçunun Cezası

5. Uygulamada Zimmet Suçuna Örnekler

• Bir kamu görevlisinin, kendisine teslim edilen resmi parayı kişisel ihtiyaçları için kullanması.

• Bir şirket çalışanının, şirkete ait para veya kıymetli evrakı izinsiz kendi hesabına geçirmesi.

• Belediye kasasından usulsüz şekilde para çekilmesi ve zimmete geçirilmesi.

6. Zimmet Suçu ile Diğer Suçların Ayrımı

• Hırsızlık Suçu: Zimmet suçunda mal, failin kontrolü altındadır; hırsızlıkta ise mal izinsiz alınır.

• Görevi Kötüye Kullanma: Zimmette fail, malı zimmetine geçirir; görevini kötüye kullanmada ise görev dışı bir eylem söz konusudur.

• Rüşvet ve İrtikap: Rüşvette dışarıdan menfaat sağlama, irtikapta ise kamu gücü kötüye kullanılarak menfaat elde edilmesi söz konusudur.

7. Ceza Hukukunda Zimmetin Önemi ve Korunması

Zimmet suçu, kamu kaynaklarının ve özel şirket varlıklarının korunması bakımından kritik öneme sahiptir. Bu nedenle;

• Kurum içi denetim mekanizmaları güçlendirilmelidir.

• Etik ve şeffaflık kültürü yaygınlaştırılmalıdır.

• Suçun önlenmesi için eğitim ve farkındalık programları düzenlenmelidir.

8. Sonuç

Zimmet suçu, toplumun güven duygusunu sarsan, ekonomik ve hukuki düzeni tehlikeye atan ciddi bir suçtur. Türk Ceza Kanunu, bu suçu caydırıcı şekilde düzenleyerek hem kamu görevlilerini hem de özel sektördeki yetkilileri sorumluluğa davet etmektedir. Ancak sadece ceza hukuku değil, önleyici tedbirler de etkili olmalıdır.

Yargıtay Kararları Işığında Zimmet Suçu

Kanun metinlerini yorumlarken en önemli yol gösterici, Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarıdır. Yüksek Mahkeme, zimmet suçunun unsurlarını, nitelikli hallerini ve diğer suçlardan ayrımını çeşitli kararlarında detaylıca ele almıştır. İşte bazı önemli kararların özetleri:

Nitelikli Zimmet ve Hilenin Değerlendirilmesi

“Hileli davranışın, zimmetin ortaya çıkmasını engelleyecek ve aldatıcı nitelikte olması gerekir. Basit bir denetim, araştırma veya karşılaştırma ile ilk bakışta kolayca anlaşılabilecek nitelikteki usulsüzlükler, nitelikli zimmet değil, basit zimmet olarak kabul edilmelidir.”

— Yargıtay Ceza Genel Kurulu, E. 2020/379, K. 2021/599

Yorum: Bu karar, her hileli davranışın değil, sadece aldatma kabiliyeti yüksek, ustaca yapılmış hilelerin cezayı ağırlaştıracağını göstermesi açısından önemlidir.

Kullanma Zimmeti ve Mal Edinme Kastının Ayrımı

“Eylemin kullanma zimmeti olup olmadığının belirlenmesinde failin kastı esastır. Failin, hakkında herhangi bir şikayet, denetim veya soruşturma başlamadan kendiliğinden malı iade edip etmediği önemli bir kıstastır. Soruşturma başladıktan sonra yapılan iade, mal edinme kastını gösterir.”

— Yargıtay Ceza Genel Kurulu, Karar No: 2013/33

Yorum: Bu içtihat, failin niyeti ile iadenin zamanlaması arasındaki doğrudan ilişkiyi kurarak, kullanma zimmeti savunmasının sınırlarını net bir şekilde çizmektedir.

Zimmet Suçunda “Yasal Tevdi” Unsurunun Önemi

“Suça konu paraların görevi dolayısıyla sanığa teslim edilmediği, sanığın muhafaza ve gözetim sorumluluğunun da olmadığı, bu itibarla fiilinde yasal tevdi unsurunun gerçekleşmediği anlaşılmakla, eylemlerinin zincirleme şekilde kamu kurumu zararına dolandırıcılık suçunu oluşturacağı gözetilmelidir.”

— Yargıtay 5. Ceza Dairesi, Karar: 2021/428

Yorum: Bu karar, her para alımının zimmet olmadığını, paranın faile teslim edilme şeklinin suçun niteliğini (zimmet veya dolandırıcılık) belirlediğini göstermektedir.

Avukatın Tahsil Ettiği Parayı Vermemesi

“Söz konusu paranın sanığa teslim edilmesinin sanığın doğrudan görevi nedeniyle yani avukat olmasının tabii sonucu olarak değil, katılan tarafından sanığın şahsına duyulan güven ilişkisi nedeniyle verilen ahzu kabz yetkisine dayanarak gerçekleştirildiği ve aralarındaki ilişkinin hizmet ilişkisi kapsamında kaldığı… eyleminin hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçunu oluşturduğu kabul edilmelidir.”

— Yargıtay Ceza Genel Kurulu, E. 2021/43, K. 2021/287

Yorum: Bu temel karar, avukatların müvekkillerinden tahsil ettikleri paralarla ilgili eylemlerinin zimmet değil, güveni kötüye kullanma suçu kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini netleştirmiştir.