ZİLYETLİK DAVALARI , TAŞINIR DAVASI VE İSTİHKAK DAVASI İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER
ZİLYETLİK DAVALARI , TAŞINIR DAVASI VE İSTİHKAK DAVASI İLE ÖNEMLİ BİLGİLER
Taşınır Davası zilyetliğe bağlı hak karinelerine dayanan davadır. Mülkiyet karinesine dayanarak da taşınır davası açabilirsiniz zilyetlik karinesine dayanarak da taşınır davası açabilirsiniz. Malın zilyetliğini rıza dışı kaybeden rızayla kaybetmişse dava açılmaz. Bir kişinin malın hali hazır zilyedi karinesini çürüterek ona açtığı davaya taşınır davası deniyor.Taşınır davası denmesinin nedeni ise sadece taşınır mallar bakımından söz konusu olmasıdır.Fakat bazı Yargıtay kararlarına göre bazı tapusuz taşınmazlarda da bu dava açılabilir deniyor. Ancak esas olarak taşınırlarda açılır. Çünkü zilyetlik taşınırlarda haklara karine teşkil eder. Taşınır davası da karinelere dayanılarak açılan bir dava olduğu için ancak taşınırlarda açılabilir.
Örneğin sınırlı ehliyetsiz S , saatini yasal temsilcisinden izin almadan satıp A'ya teslim etmiş. Yasal temsilci işleme onay vermemiş. Malik hala S'dir. Fakat S , sınırlı ehliyetsiz mümeyyiz olduğu için zilyetliği kendi rızasıyla karşı tarafa bırakmış sayılır. Bu nedenle A'ya karşı taşınır davası açamayız. Ancak malı geri almak için istihkak davası açılabilir. Çünkü yasal tamsilci satışa onay vermediği için mülkiyet karşı tarafa geçmemiştir.
Halbuki S tam ehliyesiz olsaydı ; tam ehliyetsiz zilyetliği rıza dışı kaybetmiş sayılır ve o zaman taşınır davası açılabilirdi.Sınırlı ehliyetsiz sayılan kimseler iki çeşittir. ; kısıtlı mümeyyizler ve mümeyyiz küçükler.
İrade sakatlığı halleri (hata , hile , ikrah ) yüzünden bir satış akdi yapılmışsa ve satıcı malı alıcıya teslim etmişse satıcı zilyetliği nasıl kaybetmiştir ? Örneğin satıcı bu malı bu üç halden birine maruz kaldı ve malı A'ya satıp teslim etti. Daha sonra da satıcı sözleşmeyi iptal ettirdi ve malı geri almak istiyor. Acaba malı geri almak için taşınır davası açabilir mi ? Hatada kişi karşı tarafın bir müdahalesine maruz kalmadığı için rızayla zilyetliği kaybetmiş sayılır. Bu yüzden hatada taşınır davası açılamaz. Oysa hile ve ikrahta ise artık rıza yoktur.Zilyetlik bu iki durumda rıza dışı kaybedilmiş sayılır. Bu nedenle taşınır davası açılabilir ve mal bu davayla geri istenebilir.
Hata durumunda sözleşmeyi iptal ettikten sonra malı hangi yolla geri alacağız? Bu durumda taşınır mülkiyetinin devri ille mi illiten mücerret mi ona bakacağız.
Yani özetleyecek olursak ; hata taşınır açılamaz ama istihkak açılır. Hile ve ikrah da taşınır davası açılır ve istihkak açılır.
Eğer illetten mücerret dersek o zaman sebepsiz zenginleşme davasıyla malı geri istemek gerekir. Ancak illi dersek satışı iptal ettiğimiz için mülkiyet hala geçmemiş sayılacağından istihkak davasıyla mal geri istenebilir. Doktrinde hakim olan görüş taşınır mülkiyetinin devrini ili olarak kabul eder. Yani taşınmaz mülkiyetindeki hükümleri kıyasen uygular. Dolayısıyla illi kabul edersek satışı iptal ettiğimiz için mülkiyet karşı tarafa geçmiyor ve istihkakla geri istiyoruz.
Eğer illetten mücerret kabul ederseniz de o zaman mülkiyet satışın iptaline rağmen teslimle geçmiş sayılır ve bu durum sebepsiz zenginleşme davasıyla mal geri alınabilir.
Hile ve ikrah durumunda malı vermişseniz bu durumda zaten direk taşınır davasıyla malı geri alabiliyorsunuz. Yine istihkak açmak da mümkündür.
Taşınır davasını sadece malik açmaz. Mal üzerinde herhangi bir sınırlı ayni hak veya nispi bir hak iddia edenlerde açabilir.
Taşınır davası açan kişinin kanıtlamak zorunda olduğu şeyler şunlardır ;
- Malın önceki zilyedi olduğunu
- Şimdiki zilyedinkarinesini çürütecek. Bu da iki yolla olur ;
- Zilyetliğin rıza dışı çıktığını ispatlayarak
- Elinden rızasıyla çıksa bile zilyetliği karşı taraf kötü niyetli edinmişse
İstihkak davalarında malik olduğunu kanıtlaması gerekir. Çünkü istihkak direk mülkiyete dayanan bir davadır. Taşınır davasında feri zilyet (kiracı , ödünç alan , rehin hakkı sahibi ) de açabilir. Feri zilyet taşınır davasını ya kendi zilyetlik karinesini dayanarak açar ya da başkasının mülkiyet karinesine dayanarak açar.
Bu konularda önemli olan geri verme davasında ;
Malın önceki zilyedi olduğunu ,
Davalının zilyetliğini gasp ettiğini ispatlamak.
Ayrıca da başkasının mülkiyet karinesine dayanıp feri zilyet istihkak davası açamaz , taşınır davası açar.
Önceki zilyet olduğunun ispatlanması
Şimdiki zilyedin çürümesi gibi
Rıza dışı çıktığını ispatlanması
Mal elinden rızasıyla çıksa bile karşı tarafın kötü niyetle malı edindiğini
ispatlamak gibi durumlara dikkat etmek gerekir.
Geri verme davası sadece faile ve külli haleflerine açılabilir.3. kişilere karşı açılamaz.
Taşınır davası açıldı ve zilyetlik rıza dışı kaybetti ise iyi niyetlilere karşı taşınır davası 5 yıl içinde açılmalıdır.5 yıllık süre mal rıza dışı elden çıktığı tarihten itibaren başlar. ( Mesela 1. .1.2011 den itibaren dava açılabilir. Son tarih ise 1. 1 2016 dır.)
İstihkak davası açıldığında ise belirli bir süre yoktur. 1.1.2016 dan sonra da istihkak davası açılabilir. Buradaki şart mülkiyetin devam ediyor olması gerekiyor. Çünkü istihkak mülkiyete bağlı bir davadır.
Taşınır davasında davalı kendisinin üstün hak sahibi olduğunu kanıtlarsa malı geri vermekten kurtulur.
kaynak. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ DERS NOTLARI
