ZİLYETLİĞİN İDARİ YOLDAN KORUNMASI NASIL OLUR?
ZİLYETLİĞİN İDARİ YOLDAN KORUNMA
Yasa koyucu zilyetliği taşınmazlarda özel bir kanunla idari yoldan koruma gereği hissetmiş.İdari yoldan koruma sadece taşınmaz zilyetliği için söz konusudur. Bu koruma özel bir kanunla getirilmiştir. Taşınmazlarda özel bir kanunla zilyetliğin idari yoldan korunmasının nedeni taşınmazlar hem ekonomik açıdan daha değerli mallardır. hem de uygulamada taşınmazlarla ilgili çok fazla problem ortaya çıkmakta. Yasa koyucu özel bir kanunla getirdiği için bu korumayı demek ki önemli bir konu. Özel bir önem veriyor demektir bu.
Bu kanunun 1984 yılında çıkarılan 3091 sayılı taşınmaz mal zilyetliğine yapılan haksız tecavüzlerin önlenmesi hakkında kanun. Bu kanunun uygulanmasını , ayrıntılarını , esaslarını göstermek amacıyla 1985 yılında aynı adı taşıyan bir yönetmelik çıkarılmıştır.
Zilyetliğin idari yoldan korunması sadece taşınmaz zilyetliği için söz konusudur. Taşınırlarda bu kapsama dahil değildir. Halbuki yukarıda anlattığımız medeni kanunun zilyetliği koruyucu hükümleri ise hem taşınmaz hem taşınırlar için uygulanır.
Yasa koyucu taşınmazlar üzerindeki zilyetliğin idari yoldan korunmasını getirmekle bu problemin çok kısa bir süreçte çözümlenmesini arzu etmiştir.Mesela düşünün ki gittiğiniz birisi tarlanıza girmiş ve ekip biçmeye başlamış. Bu durumda gidip dava açabilirsiniz ama dava açma yerine , biliyorsunuz Türkiye'de davalar uzun sürüyor iş yükü yoğun olduğu için uzunca bir süre davanızın devam etme tehikesi var , mahkemede iş uzar düşüncesiyle taşınmazlarda idari yoldan korunma talep edebiliyorsunuz.
Bu kanunun amacı taşınmaz üzerindeki zilyetliği korumak suretiyle toplumsal düzeni , kamu düzenini sağlamaya çalışmaktır.
İdari yoldan korunma isteyebilmenin ön şart anlaşmazlıkla ilgili olarak adli yargıda dava açılmamış olması ve ihtiyati tedbir (Henüz dava açmadan önce saldırının durdurulmasına dair geçici tedbirdir. Kural , dava açılmadan önce alınabilen bir karardır). Kararı alınmamış olmasıdır. Bir olayda uyuşmazlık adli yargıya intikal ettirilmişse veya ihtiyati tedbir kararı aldırmışsanız idari yoldan korunma isteyemezsiniz.
Zilyetliğin idari yoldan korunması sadece özel mülkiyete tabi taşınmazlar için değildir. Kamu hukukuna tabi taşınmazlar (kamu malı ) da bu korumaya tabiidir. Burada bilinmesi gereken taşınmaz ister kamu mülkiyeti olsun, ister özel mülkiyet olsun ,isterse de kamu malı statüsündeki olsun (hizmet malı , ortak malı veya devletin hüküm ve tasarrufu altında bir mal olsun). korumanın kapsamındadır.
Aslında kamu malları üzerinde MK'daki zilyetlik hükümleri doğrudan uygulanmaz. Kamu mallarında kamu hukukundan kaynaklanan bir hakimiyet olur. Fakat yasa koyucu da kamu mallarını da zilyetliğin idari yoldan korunmasının içine almıştır.
O zaman koruma istemenin şartları şöyledir ;
Ön Şart : Dava açılmamış olacak ve ihtiyati tedbir kararı alınmamış olacak.
- Ortada taşınmaz bir mal olacak . Herhangi bir taşınmaz olabilir ; bağ , bahçe , arsa , bina , iş yeri .... Özel mülkiyet konusu da olabilir kamu malı da olabilir.
- Taşınmaz zilyetliğine tecavüz veya müdahale olmalıdır.Yönetmelikte 12. maddede tecavüz veya müdahale oluşturabilecek davranışlara örnekler sayılmıştır.
Örneğin başkasının arazisinde ekim-dikimde bulunmak , başkasının arazisi üzerine su geçirmek üzere ark açmak , başkasının arazisi üzerine bina yapmak gibi. Buna benzer tecavüz veya müdahale varsa başvuruda bulunabiliyorsunuz. Tecavüz işgal anlamına gelir. Yani başkasının arazisini haksız yere işgal etmeyi ifade eder. Müdahale ise zilyedin arazisi üzerindeki hakimiyetini gereği gibi kullanmasını engellemektir. Burada sayılan tecavüz ve müdahale örnekleri sınırlayıcı değildir.
3. Taşınmazı saldırıya uğrayan zilyedin malik değil dikkat edilmesi durum malik olmadığı malik değil kiracı , ödünç alan , intifa hakkı sahibi hatta haksız zilyetler bile yararlanabiliyor. Çünkü bu hükümler zilyetliği koruyor.
İlle malik olması gerekmiyor , zilyet olması yani taşınmazdan yarar sağlayan kişi olması yeterlidir. Buradan çıkan sonuç ; idari makam re'sen soruşturma başlatamaz , başvuru gerekir. Fakat kamu mallarında ise idari makam re'sen soruşturma açmak zorundadır.
Başvuruyu taşınmazın saldırıya uğrayan zilyedi yapar. Eğer zilyet birden çoksa ( Birlikte zilyet ;müşterek zilyetlik ve İştirak (elbirliği) halinde zilyetlik) içlerinden herhangi biri başvuruyu yapabilir. Hepsinin birlikte başvurmasına gerek yoktur. Saldırıya uğrayan taşınmaz bir tüzel kişiye aitse örneğin bir derneğe aitse o tüzel kişi adına tüzel kişiliği temsilen yetkili kişi başvuruda bulunacaktır.
Köye ait bir taşınmaza saldırı varsa sadece köy muhtarı ve yetkili kişi değil köy halkından herhangi biri de başvuruda bulunabilir. Başvurunun süresi : 3091 sayılı kanuna göre zilyet saldırıyı öğrendiği günden itibaren 60 gün ( iki ay değil) her halükarda ise saldırıdan itibaren bir yıl içerisinde başvuruyu yapmalıdır.
İdari yoldaan korunma süreye tabii kılınmıştır. Bu süreler hak düşürücü sürelerdir. İdari yola başvurma hakkını düşürür. maddi hukuk anlamında hakkınız düşmez.
Kamu mallarına yapılan tecavüz ve müdahalelerde bu süreler uygulanmaz. Kamu mallarında süre sınırı yoktur. Onlar her zaman koruma altındadır.
Taşınmaz saldırıya uğrayan zilyetin başvurusu üzerine idari soruşturma başlatır. Soruşturmayı idari makam yasaya göre en geç 15 gün içerisinde karara bağlar.
Soruşturmayı idari makam yasaya göre en geç 15 gün içerisinde karara bağlar. Yasa sürecin çok hızlı işlemesini istediği için süreyi kısa tutmuştur. Kaymakamlık ve valilik hemen soruşturma ekibi kurar. Oralarda incelemelerde bulunur ve taraflar isterlerse bu incelemeye tanıklarını getirebilirler. Tanık dinletmek mümkündür. Bu arada soruşturma için ücreti başvuran zilyet yatıracaktır. Fakat daha sonra haksız saldırı olduğu ortaya çıkarsa yani başvuran zilyet haklı çıkarsa bu durumda mütecavizden ( tecavüz eden) bu bedelerin tahsiline karar verilir.
İkinci ihtimal olarak da zilyedin başvurusunu kararında kabul eder. Yani bir tecavüz ya da müdahale olduğu sonucuna varır. O zaman da verilen kararın infazı için infaz memeurluğuna karar bildirilir. İnfaz memurluğuda kararın geldiği tarihten itibaren en geç 5 gün içerisinde kararı yerine getirmek zorundadır.
İdari makamın verdiği kararlar idari yargı yolu açık olmak üzere kesindir. İdari yagıya başvurma durumunda yürütmenin durdurulması kararı verilebilir. İdari makam kararında bir takım açık yazı ve hesap hataları yapmışsa bunları re'sen düzeltebilir. (maddi hata) Bunun için ayrıca yargı yoluna gitmeye gerek yoktur.
Hak uyuşmazlığı çözülmediği için yasa koyucu taşınmaz üzerinde üstün hak iddiasında bulunanların daha sonra adli yargıya başvurma hakları saklıdır. Fakat yasa koyucu bir konu hakkında , bir saldırı hakkında idari makam önleme kararı vermişse adli yagıda dava açmadan artık ihtiyadi tedbir kararı verilemez demiştir.
Yetkili makamların kararını kasten yerine getirmemek suç teşkil eder. Bu nedenle idari makam bu kişi hakkında kanundaki cezai hükümlerin uygulanması için dosyayı ceza mahkemesine de gönderir. Bu durum diyelim ki mütecavizin saldırısını idari makama başvurup engellemiş olmamıza rağmen iki ay sonra aynı mütecaviz tekrar saldırıda bulunuyorsa ne yapacağız sorusu için geçerlidir.
kaynak. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ DERS NOTLARI
Zilyetliğin idari yoldan korunması, Türk hukukunda özellikle taşınmazların zilyetliğine dayanan hakların korunması açısından önemli bir konu olup, zilyetliğin korunmasında uygulanabilecek idari yolları kapsamaktadır. Zilyetlik, bir malın fiili hakimiyeti anlamına gelir ve malın gerçek sahibi olmasa dahi, mal üzerinde sürekli bir kontrol ve kullanım hakkı olan kişiyi ifade eder.
Zilyetliğin korunması, hem özel hukuk (medeni hukuk) hem de kamu hukuku alanında yer alan düzenlemelerle sağlanabilir. İdari yollar, kamu otoritelerinin devreye girmesiyle zilyetliğin korunması için kullanılabilir. Bu, özellikle malın fiziksel kontrolünü kaybeden veya zilyetliği başkasının gasp ettiği durumlarda devreye giren bir mekanizmadır.
Zilyetliğin İdari Yoldan Korunması Yöntemleri
1. Zilyetliğin Gasp Edilmesi Durumu
Zilyetliğin gasp edilmesi, başkası tarafından zorla veya hile ile malın zilyetliğinin ele geçirilmesidir. Bu durumda, zilyetliğin korunması için idari yollar şunlar olabilir:
Emniyet Birimlerine Başvuru (Polis veya Jandarma): Eğer bir kişi, başka birinin zilyetliğini gasp etmişse, zilyet, polis veya jandarmaya başvurabilir. Polis, gasp edilen malın geri verilmesi için müdahale edebilir. Bu, kamu güvenliğinin sağlanması amacıyla yapılır ve zilyetlik hakkının korunmasına yönelik bir çözüm olabilir.
İdari Geri Alma ve Zilyetliğin Teslimi: Gasp edilen bir taşınmaz veya mal için zilyet, yerel idari makamlar (belediye, kaymakamlık, valilik gibi) aracılığıyla geri alma talebinde bulunabilir. İdari makamlar, eğer gasp ciddi şekilde yapılmışsa, malın eski zilyetine geri verilmesini sağlayabilir.
2. Zilyetliğin İdari Yardım Talebiyle Korunması
Zilyetlik, hukuken korunmasına rağmen bazen fiili olarak korunamayabilir. Bu durumda idari yardım talep edilebilir:
Kamu Güvenliği ve Barışı Sağlayıcı Tedbirler: Eğer zilyet, malını koruyabilmek için güvenlik endişeleri taşıyorsa ve bu sebeple malına sahip çıkamıyorsa, idari makamlar devreye girerek malın güvenliğini sağlamak adına koruma tedbirleri alabilir. Özellikle taşınmaz mal sahipliği durumunda, yerel yönetimler, zilyetin güvenliğini sağlayacak şekilde bazı güvenlik önlemleri alabilir.
3. Zilyetliğin Korunması İçin İdari Taraflardan Sağlanan Hizmetler
Bazı durumlarda zilyetlik, ilgili idari makamlar tarafından yakından izlenebilir ve desteklenebilir. Örneğin:
Belediyeler ve Zilyetlik: Taşınmaz mal zilyetliğinin korunması, genellikle belediyeler tarafından yapılır. Belediyeler, zilyetliğin kamusal düzende korunmasına yönelik çeşitli düzenlemeler yapabilir ve özellikle imar planı gibi durumlarda, bir kişinin malına zarar verilmemesi için tedbirler alabilir.
4. Zilyetliğin Korunmasına Yönelik İdari Önlemler ve İhtarlar
Bir taşınmaz malın zilyetliği başkası tarafından usulsüz bir şekilde engelleniyorsa, idari makamlar bu durumu çözmek için çeşitli hukuki tedbirler alabilir. Bunlar:
İhtar ve Uyarılar: İdari makamlar, zilyetliğe müdahale eden kişiye uyarı ve ihtarda bulunarak, zilyetin haklarını ihlal etmemesini isteyebilir. Bu, zilyetliğin korunmasına yönelik bir çözüm olabilir.
İdari Kararlarla Müdahale: Bazı durumlarda, idari makamlar zilyetliğin korunmasına yönelik kararlar alabilir. Örneğin, taşınmazla ilgili düzenlemeler yaparak, zilyetin malını kaybetmemesi için tedbirler getirebilirler.
5. Zilyetliğin İdari Müdahaleyle Teslimi
Zilyetliğin idari yoldan korunması gerektiğinde, eğer kişi malına şiddetli bir şekilde müdahale ediliyorsa, idari makamlar olayın geçerliliğini inceleyerek, zilyetin malı üzerinde yeniden hak sahipliğini sağlamak için müdahale edebilirler. Bu müdahaleler, daha çok zorlayıcı olan ve mal sahibinin rızası olmadan yapılan durumlarda görülür.
Sonuç
Zilyetliğin idari yoldan korunması, kamusal müdahale gerektiren durumlarda başvurulacak bir yol olarak devreye girebilir. Genellikle, gasp ve zilyetlik ihlalleri durumlarında, emniyet güçleri, yerel idari makamlar ve belediyeler gibi kamu otoriteleri, zilyetliğin korunması için devreye girer. Bu, kamusal güvenlik ve özel mülkiyet hakları çerçevesinde yapılır.
Eğer zilyet, malını kaybetmişse veya zilyetlik hakkı ihlal edilmişse, emniyet, jandarma ve yerel idari makamlar (belediye, kaymakamlık) bu konuda hukuki yardım sunarak, malın geri verilmesini veya zilyetliğin yeniden tesis edilmesini sağlayabilir.
