SUÇU VE SUÇLUYU ÖVME SUÇU: HUKUKİ DEĞERLENDİRME, SINIRLAR VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ

GİRİŞ

Demokratik toplumlarda ifade özgürlüğü temel bir hak olarak kabul edilirken, bu özgürlüğün mutlak olmadığı da açıktır. Toplumsal düzeni, kamu güvenliğini ve ahlaki değerleri korumak amacıyla ifade özgürlüğüne bazı sınırlamalar getirilebilir. Bu sınırlamalardan biri de suçu ve suçluyu övme fiilinin cezalandırılmasıdır. Türk Ceza Kanunu’nun 215. maddesi kapsamında düzenlenen bu suç tipi, özellikle son yıllarda sosyal medya ve basın yoluyla yapılan açıklamalar üzerinden sıkça gündeme gelmektedir.

Bu çalışmada, suçu ve suçluyu övme suçunun hukuki niteliği, unsurları, sınırları, ifade özgürlüğüyle ilişkisi ve yargı uygulamaları detaylı şekilde ele alınacaktır.

I. SUÇUN TANIMI VE HUKUKİ DAYANAĞI

A. Tanım

"Suçu ve suçluyu övme", kamuya açık bir şekilde işlenmiş bir suçu veya bu suçu işlemiş kişiyi alenen övmek, yüceltmek ya da meşrulaştırmaya çalışmak şeklinde tanımlanabilir. Bu övgü, suça duyulan hayranlık, takdir ya da model alma yönünde toplumu etkilemeye yönelikse cezai yaptırım konusu olur.

B. Yasal Düzenleme

Türk Ceza Kanunu'nun 215. maddesi şöyledir:

"İşlenmiş olan bir suçu veya işlemiş olduğu suçtan dolayı bir kişiyi alenen öven kimse, fiilin halk arasında endişeye neden olması hâlinde, iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır."

Bu düzenleme, kamu düzeninin korunmasını ve suçun toplumda özendirilmemesini amaçlamaktadır.

II. SUÇUN UNSURLARI

A. Fail ve Mağdur

• Fail: Herkes bu suçu işleyebilir. Suçun özel bir fail şartı yoktur.

• Mağdur: Suçun doğrudan bir mağduru bulunmasa da, toplumsal düzen, kamu güvenliği ve hukuk devleti anlayışı dolaylı mağdurlardır.

B. Maddi Unsur

1. Övülenin suçlu olması: Suçun işlenmiş ve sabit olması gerekir. Henüz kesinleşmemiş bir suç ya da fail hakkında yapılan değerlendirmeler bu kapsamda yer almaz.

2. Övgü fiilinin aleni olması: Fiilin kamuya açık şekilde gerçekleştirilmesi gerekir (örneğin sosyal medya, miting konuşmaları, basın açıklamaları vb.).

3. Fiilin halk arasında endişeye neden olması: Bu unsur, suçu diğer basit övgü ifadelerinden ayıran en kritik noktadır. Eğer bir suçun veya suçlunun övülmesi, toplumda endişe, korku veya infial yaratmıyorsa, suç oluşmaz.

C. Manevi Unsur

Suç, doğrudan kastla işlenebilir. Failin suçu veya suçluyu isteyerek ve bilerek övmesi gerekir. Taksirle bu suçun işlenmesi mümkün değildir.

III. İFADE ÖZGÜRLÜĞÜYLE İLİŞKİ

İfade özgürlüğü, Anayasa’nın 26. maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. maddesiyle güvence altına alınmıştır. Ancak bu özgürlük;

• Şiddeti teşvik etmek,

• Suç işlemeye özendirmek,

• Suçluyu kahramanlaştırmak gibi durumlarda sınırlanabilir.

Bu noktada kritik olan, yargının orantılılık ilkesine sadık kalmasıdır. Yalnızca kişisel görüş belirtme veya eleştiri niteliğindeki ifadelerin cezalandırılması, ifade özgürlüğünün ihlali anlamına gelir.

AİHM Kararları

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), özellikle siyasi veya toplumsal nitelikli açıklamaların cezalandırılmasında, "şiddete açık çağrı" bulunup bulunmadığını dikkate alır. Mahkeme, ifade özgürlüğüne geniş bir alan tanırken, "nefret söylemi" ve "terörü övme" gibi durumları bu özgürlüğün dışında bırakır.

IV. YARGI UYGULAMALARINDAN ÖRNEKLER

A. Örnek Olay: Terör Eylemini Öven Sosyal Medya Paylaşımı

Yargıtay Ceza Genel Kurulu, bir kararında, failin terör saldırısını öven paylaşımının toplumda korku ve endişe yarattığını, bu nedenle suçu ve suçluyu övme suçunun oluştuğunu kabul etmiştir.

B. Tartışmalı Kararlar

Bazı davalarda, ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilebilecek açıklamaların cezalandırılması, kamuoyunda tepkilere neden olmuştur. Özellikle siyasal içerikli konuşmaların cezai takibe konu edilmesi, yargı bağımsızlığı ve özgürlüklerin sınırları konusunda tartışmalar yaratmaktadır.

V. SUÇUN SINIRLARI VE ELEŞTİRİLER

A. Belirsiz Kavramlar

• "Halk arasında endişeye neden olma" ifadesi oldukça muğlak ve öznel değerlendirmeye açık bir kriterdir.

• Her toplumsal kesimin “endişe” eşiği farklıdır; bu da yargılamada keyfiyet riskini doğurur.

B. Siyasal ve Toplumsal Baskı

Suçu ve suçluyu övme suçunun, özellikle politik içerikli eleştirileri bastırmak amacıyla kullanılması eleştirilmekte; yargı bağımsızlığını zedelediği ileri sürülmektedir.

SONUÇ

Suçu ve suçluyu övme suçu, suçun toplumda meşrulaştırılmasını ve kamu düzeninin bozulmasını önlemeye yönelik bir düzenlemedir. Ancak bu suç tipinin uygulanmasında ifade özgürlüğü, hukuki belirlilik, orantılılık ve güvenlik özgürlük dengesi titizlikle gözetilmelidir.

Yasalarla korunan kamu düzeni, bireylerin özgürce düşünce açıklamasını engelleyecek şekilde yorumlanmamalı; yalnızca gerçekten tehlike oluşturan eylemler cezalandırılmalıdır. Aksi halde, hukukun korumakla yükümlü olduğu demokratik değerler zedelenebilir.