SUÇ İÇİN ANLAŞMA SUÇU VE BU SUÇUN CEZASI

SUÇ İÇİN ANLAŞMA SUÇU VE CEZASI: HENÜZ İŞLENMEMİŞ BİR SUÇUN CEZALANDIRILABİLİRLİĞİ

Giriş

Ceza hukuku kural olarak, somut bir fiilin gerçekleşmesini esas alır. Ancak modern ceza hukukunun geldiği noktada, bazı suçlar daha işlenmeden önce — hazırlık veya planlama aşamasında — suç sayılmaktadır. Bunlardan biri de “suç için anlaşma” suçudur. Türk Ceza Kanunu’nun 316. maddesi, bu kapsamdaki suçları işlemek amacıyla yapılan anlaşmayı cezalandırarak kamu güvenliğini önleyici şekilde koruma altına almaktadır. Bu suç tipi, hem suça teşebbüsten hem de örgüt kurma suçundan ayrışan, özgün bir yapıdadır.

1. Hukuki Dayanak: TCK Madde 316

Türk Ceza Kanunu madde 316:

“Bu bölümde yer alan suçlardan birini işlemek üzere anlaşan kişilerden, suça iştirak hâlinde bulunmaları hâlinde verilecek cezanın alt sınırına göre, dört yıldan az olmamak üzere hapis cezasına hükmolunur. Anlaşmanın varlığı hâlinde, suç işlenmemiş olsa bile, bu suçtan dolayı ceza verilir.”

Bu hükümle korunan değer, yalnızca işlenmiş suçlar değil, devletin anayasal düzenine karşı planlanan suçların önlenmesidir. Bu madde, özellikle “Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar” başlığı altında yer alan ağır suçlara özgülenmiştir.

2. Suçun Konusu ve Kapsamı

TCK 316 yalnızca şu suçları kapsar:

• TCK 309 – Anayasayı ihlal

• TCK 310 – Cumhurbaşkanına suikast

• TCK 311 – Yasama organına karşı suç

• TCK 312 – Hükümete karşı suç

• TCK 313 – Silahlı isyan

• TCK 314 – Silahlı örgüt kurmak veya üye olmak

Bu suçlardan herhangi birini işlemek için yapılan bir “anlaşma”, henüz suç fiili başlamamış olsa dahi, bağımsız bir suç teşkil eder.

3. Suçun Unsurları

a) Fail

• Birden fazla kişi tarafından işlenebilir; çünkü “anlaşma” birden çok tarafı gerektirir.

• İki kişi dahi yeterlidir, örgüt kurma gibi yapısal bir örgütlenme gerekmez.

b) Maddi Unsur

• Cebir ve şiddet içeren ağır suçların işlenmesi amacıyla önceden yapılan mutabakat aranır.

• Fiziki fiil şart değildir; yazılı ya da sözlü bir uzlaşma yeterlidir.

• Suçun icrasına yönelik harekete geçilmiş olması gerekmez.

c) Manevi Unsur

• Doğrudan kast aranır. Fail, anlaşmanın konusu olan suçu bilerek ve isteyerek kabul etmelidir.

4. Suçun Özerkliği ve Diğer Suçlarla Farkı

Bu yönüyle “suç için anlaşma” suçu, örgütlü suçlara kıyasla daha az organize ama yine de tehlikeli kabul edilir.

5. Ceza ve Yaptırımlar

TCK 316 uyarınca;

• Dört yıldan az olmamak üzere hapis cezası verilir.

• Suç işlenmemiş olsa bile, anlaşma tek başına cezalandırma için yeterlidir.

• Eğer anlaşma gerçekleşip, sonrasında suç işlenirse, fail hem TCK 316’dan hem de işlenen suçtan ayrıca sorumlu tutulabilir.

6. Uygulamada Görülen Örnekler

a) 15 Temmuz Darbe Girişimi Öncesi Planlamalar

Darbe girişimine katılmayan, ancak darbeden önce gizli toplantılarda darbe planına katıldığı tespit edilen kişiler, doğrudan 316. madde kapsamında yargılanmış ve mahkûm edilmiştir.

b) Sosyal medya yazışmaları ile delillendirilen anlaşmalar

Bazı dosyalarda, örgüt üyelerinin sosyal medya mesajları veya şifreli yazışmaları suç için anlaşma delili sayılmıştır. Bu durum, maddenin önleyici cezalandırma işlevini öne çıkaran örneklerden biridir.

7. Eleştirel Perspektif: Hukuk Devleti ile Çatışır mı?

TCK 316, önleyici ceza hukuku anlayışının bir ürünüdür. Ancak şu eleştirilerle karşı karşıyadır:

• Fiil gerçekleşmeden cezalandırma, suçta ve cezada kanunilik ile çatışabilir mi?

• “Anlaşma”nın somut delilinin belirlenmesi zor olabilir ve subjektif yorumlara açık hale gelebilir.

• İfade özgürlüğüyle karıştırılma riski doğabilir. Örneğin, sert eleştirilerin veya teorik konuşmaların “suç için anlaşma” sayılması ifade özgürlüğünü kısıtlayabilir.

Bu nedenlerle, madde uygulanırken çok sıkı hukuki kriterler aranmalı ve cezalandırma kararı kesin, objektif delillere dayanmalıdır.

8. Uluslararası Hukukta Benzer Düzenlemeler

• ABD Hukuku: “Conspiracy to commit a crime” (suç işlemek için anlaşma), federal suç olarak düzenlenmiştir. Ancak suçun unsurları daha sıkıdır; anlaşmanın ardından en az bir eylem gerçekleşmelidir.

• Almanya: Sadece çok ağır suçlar için “Vorbereitung” (hazırlık aşaması) cezalandırılır.

• AİHM: Sözleşmeye taraf ülkelerde ifade özgürlüğü sınırında kalan söylemlerin cezalandırılmasına karşı uyarılarda bulunur. Anlaşmanın cezalandırılabilmesi için somut tehlike doğurması aranır.

Sonuç

TCK 316 ile düzenlenen “suç için anlaşma” suçu, ceza hukukunda önleme amacı taşıyan nadir suç tiplerinden biridir. Henüz gerçekleşmemiş ancak ciddi tehlike arz eden ağır suçların önüne geçmeyi amaçlar. Bu yönüyle, toplumsal barış ve kamu düzeni açısından önemli bir işlev üstlenir.

Ancak, bu suçun cezalandırılması sürecinde temel hak ve özgürlükler göz ardı edilmemelidir. Anlaşmanın varlığının yalnızca yorumla değil, kesin delillerle ortaya konması gerekir. Aksi hâlde, suç için anlaşma suçunun kendisi, hukukun güvenlik arayışı adına bireysel özgürlükleri bastıran bir enstrümana dönüşebilir.