RÜŞVET SUÇU VE BU SUÇUN CEZASI HAKKINDA MAKALE

📘 RÜŞVET SUÇU VE CEZASI: KAMU HİZMETİNİN TARAFSIZLIĞINA YÖNELİK BİR TEHDİT

1. Giriş

Demokratik ve hukuk devleti anlayışının temel ilkelerinden biri, kamu idaresinin şeffaf, tarafsız ve eşitlik ilkelerine uygun biçimde faaliyet göstermesidir. Ancak kamu görevlisinin görevini, yasa dışı şekilde kişisel menfaat karşılığında ifa etmesi ya da ettirmesi, bu ilkeyi açıkça ihlal eder. Bu davranış, rüşvet suçu olarak tanımlanır ve kamu hizmetlerinin güvenilirliğini, eşitliğini ve tarafsızlığını doğrudan tehdit eder.

2. Yasal Dayanak: TCK MADDE 252

TCK m. 252/1:
Bir kamu görevlisine, görevinin gereklerine aykırı bir işi yapması veya yapmaması için menfaat temin eden kişi ile bu menfaati kabul eden kamu görevlisi hakkında dört yıldan on iki yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

TCK m. 252/2:
Görevinin gereklerine aykırı olmamakla birlikte, yapılmaması gereken bir işin yapılması veya yapılması gereken bir işin yapılmaması için menfaat sağlanması hâlinde de aynı cezaya hükmolunur.

TCK m. 252/3:
Rüşvet, tarafların karşılıklı anlaşması ile oluşur. Menfaatin sağlanıp sağlanmadığı, suçun oluşmasını etkilemez.

TCK m. 252/8:
Rüşvetin tüzel kişi yararına işlenmesi durumunda, tüzel kişilere güvenlik tedbirleri uygulanır (örneğin faaliyetten men, müsadere).

3. Rüşvet Suçunun Unsurları

3.1. Fail ve Mağdur

• Fail:

  • Rüşvet veren kişi: Gerçek veya tüzel kişi olabilir.

  • Rüşvet alan kişi: Kamu görevlisidir. (TCK m.6’ya göre kamu hizmeti ifa eden tüm kişiler kamu görevlisi sayılır.)

• Mağdur:

  • Doğrudan kamu idaresi ve toplumun tamamıdır.

  • Rüşvetle kamu hizmeti bozulduğunda, bireylerin hak ve hukukuna zarar verilir.

3.2. Fiil (Rüşvetin Konusu)

• Kamu görevlisinin:

  • Yapmaması gereken bir işi yapması,

  • Yapması gereken bir işi yapmaması,

  • Doğru bir işi, ama zamanında yapması için öncelik tanıması gibi tüm görev dışı davranışları.

Önemli: Suç, sadece menfaatin verilmesi veya alınmasıyla değil, karşılıklı rıza ile anlaşılmasıyla tamamlanır. Bu nedenle, menfaatin fiilen sağlanmasına gerek yoktur.

3.3. Menfaat

• Menfaat sadece para değildir.

• Eşya, hizmet, makam, indirim, avantaj gibi her türlü çıkar rüşvetin konusu olabilir.

3.4. Kast

• Rüşvet suçu doğrudan kastla işlenebilir.

• Tarafların menfaat karşılığı görevle ilgili bir anlaşmaya varmaları gerekir.

4. Cezai Yaptırımlar

5. Suçun Özel Görünüm Biçimleri

5.1. Teşebbüs

• Taraflardan biri anlaşmaya varmadan önce yakalanırsa, teşebbüs söz konusudur.

5.2. İştirak

• Rüşvet suçu iki taraflıdır. Hem veren hem alan faildir.

• Ancak zorlanan kişi veya tuzağa düşürülen kişi hakkında ceza verilmemesi mümkündür (özellikle kolluk tarafından yönlendirilen durumlarda).

5.3. Etkin Pişmanlık (TCK m.254)

• Rüşvet veren kişi, yetkililere suç ortaya çıkmadan önce durumu bildirirse, ceza verilmez.

• Soruşturma başladıktan sonra bildirim yapılırsa, cezada indirim yapılabilir.

6. Uygulamada Karşılaşılan Örnekler

• Bir belediye görevlisinin ruhsat verme sürecini hızlandırmak için vatandaşla para karşılığında anlaşması.

• Gümrük memurunun, eksik evrakla geçişe göz yumması karşılığında ödeme alması.

• Bir devlet hastanesinde doktorun, öncelikli ameliyat için hasta yakınından hediye veya para talep etmesi.

7. Yargıtay Kararlarından Örnekler

Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2019/3402 E., 2020/4576 K.:
“Rüşvet suçu, menfaatin fiilen sağlanmasına gerek olmaksızın, tarafların anlaşmasıyla oluşur. Anlaşmanın ses kaydıyla sabit olduğu olayda suç tamamlanmıştır.”

Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2008/5-95 E., 2009/105 K.:
“Rüşvetin konusu her zaman para olmak zorunda değildir. Kamu görevlisine sağlanan ücretsiz hizmet de rüşvet kapsamındadır.”

8. Eleştirel Değerlendirme

• Toplumsal Güvenin Zedelenmesi:
  Rüşvetin yaygın olduğu bir kamu düzeni, halkın devlete olan güvenini sarsar. Bu durum, hukuk devletini sadece “kağıt üzerinde” bırakır.

• Tespit Zorluğu:
  Rüşvet suçu gizli gerçekleştiğinden ispatı oldukça zordur. Bu nedenle kolluk ve yargı makamlarının delil toplama konusunda dikkatli olması gerekir.

• Sınır Sorunları:
  Rüşvet ile “hediye”, “ikram”, “teşekkür” gibi davranışlar arasında çok ince bir çizgi vardır. Her “hediye” rüşvet sayılmamalı; kast unsuru iyi incelenmelidir.

9. Sonuç

Rüşvet suçu, kamu görevinin kişisel çıkara alet edilmesiyle doğrudan hukuk devleti ilkesini ve kamu hizmetinin tarafsızlığını zedeleyen ağır bir suçtur. Türk Ceza Kanunu’nda bu suça verilen cezanın ağırlaştırılmış olması, cezai caydırıcılığı artırmayı ve yolsuzlukla mücadeleyi güçlendirmeyi amaçlamaktadır.

Ancak yalnızca ceza yaptırımlarıyla değil; şeffaflık, denetim, etik ilkeler ve eğitim yoluyla da kamu ahlakının güçlendirilmesi gerekir. Aksi takdirde cezalar, rüşvetin “maliyet hesabı”na indirgenmesine yol açabilir.