ÖZEL BELGEDE SAHTECİLİK SUÇU
Genel Olarak
Özel belgede sahtecilik, bir kimsenin özel bir belgeyi sahte olarak düzenlemesi veya gerçek bir özel belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştirmesi ve kullanmasıdır.
Fail ve Mağdur
Özel belgede sahtecilik suçu, genel bir suçtur. Bu suçu, kamu görevlisi ya da sivil herhangi bir kimse işleyebilir. Bu suç topluma karşı işlenmektedir.
Suçun Maddi Konusu
Suçun maddi konusunu özel belgeler oluşturmaktadır.
Resmi belgelerin veya resmi belge hükmündeki belgelerin özelliklerini taşımayan her türlü belgeye özel belge denir.
Örneğin yazılı kağıt başlangıcı niteliğindeki yazılar, bir olayı ispata yarayan özel mektuplar, esaslı ögelerinden biri eksik olan kambiyo senetleri, işe giriş bildirgesi veya dönem bordrosuna ilişkin belge, satış sözleşmesi, kira sözleşmesi, salt ilaç kupürü, sahte fatura özel belge niteliğindedir.
Sınav kağıtları, tüketici kredi taahhütnameleri ve banka teminat mektupları da özel belge niteliğindedir.
Özel belgenin veya yazının önceden kanıt olarak hazırlanmış olması gerekmez, hukuksal ilişkileri veya olayları ortaya koymaya hizmet etmesi yeterlidir.
Örneğin kendi yerine kimliği saptanamayan bir kişiyi sınava sokmak suretiyle sahte sınav belgesi düzenleten failin eylemi sahte özel belge düzenlettirmek suçunu oluşturur.
Özel belgeyi yalnızca sivil kişiler değil, kamu görevlileri de düzenleyebilir. Örneğin kamu görevlilerinin görevleri dışında düzenlendikleri yazılı belgeler ile yetkisiz kamu görevlisinin düzenlendiği belgeler özel belge sayılır.
Demiryolu ve diğer kamu taşıma biletleri, özel hukuk kişisi konumunda olan(kamu kurum veya kuruluşu niteliğinde olmayan) işletmelerce çıkarılıyorsa bunlarla ilgili sahtecilik, özel belgede sahtecilik suçunu oluşturur.
Eylem
Özel belgede sahtecilik suçunun hareket ögesi, seçimlik hareketlerden oluşmaktadır.
*Özel belgeyi sahte olarak düzenlemek
*Gerçek bir özel belgeyi başkalarını aldatacak biçimde değiştirmek
Sahtelikten söz edilebilmesi için yapılan değişikliğin aldatıcı nitelikte olması gerekir. Aksi takdirde özel belgeyi bozma suçu oluşur.
NOT: ÖZEL BELGEDE SAHTECİLİK SUÇU, BİRDEN ÇOK HAREKETLİ SUÇTUR. BU SUÇUN OLUŞABİLMESİ İÇİN ÖNCELİKLE SAHTECİLİĞİN YAPILMASI DAHA SONRA DA BELGENİN KULLANILMASI GEREKİR. YANİ BİR KİMSENİN ÖZEL BELGEYİ SAHTE OLARAK DÜZENLEMESİ VEYA GERÇEK BİR ÖZEL BELGEYİ BAŞKALARINI ALDATACAK BİÇİMDE DEĞİŞTİRMESİ BİÇİMİNDEKİ İKİ SEÇİMLİK HAREKETTEN BİRİNİN GERÇEKLEŞMESİ YETERLİ DEĞİLDİR. AYRICA FAİLİN SÖZ KONUSU BELGEYİ KULLANMASI GEREKİR.
Resmi belgede sahtecilik suçundan farklı olarak özel belgede sahtecilik yalnızca sahtecilik yapılması fakat belgenin kullanılmaması durumunda bu suç oluşmaz. Zira kullanma, bu suçun unsurlarındandır.
Kullanmadan anlaşılması gereken, sahte belgenin herhangi bir hukuksal ilişkide veya herhangi bir hukuksal işlem tesisinde hukuksal sonuç doğurmasını sağlamaya çalışmaktır.
Örnek: Tahsil edilen bir ödemeyi kanıtlamak amacıyla hazırlanan sahte alınsı makbuzunun icra takibinde kullanılması gibi.
Kullanmanın mutlaka resmi merciler önünde olması gerekmez.
Suçun oluşabilmesi için kullanma eyleminin doğrudan sahteciliği gerçekleştiren fail tarafından yapılmış olması gerekmez.
Bu suçun oluşabilmesi için kullanan kişinin, belgenin sahte olduğunu bilmesi gerekir.
Suçun Nitelikli Şekli
Eylemin bir hukuksal ilişkiye dayanan alacağın ispatı veya gerçek bir durumun belgelenmesi amacıyla işlenmesi, suçun cezayı azaltan nitelikli şeklini oluşturmaktadır.
Manevi Unsur
Kasten işlenebilen bir suçtur.
Hukuka Aykırılık Unsuru
Mağdurun rızası hukuka aykırılığı ortadan kaldırır. Mağdurun rızasının geçerli olabilmesi için eylemin gerçekleşmesinden önce açıklanması gerekir.
Suçun Özel Görünüş Biçimleri
İstisnai bazı durumlarda bu suça teşebbüs mümkündür.
İştirak mümkündür.
İçtima bakımından gerçek içtima hükümleri uygulanır.
Muhakeme
Suçun soruşturma ve kovuşturması resen yapılır, şikayet aranmaz.
Özel Evrakta Sahtecilik Suçu Yargıtay Kararları
Ceza Hukukunda Özel Belge Nedir?
Özel belgeler de resmi belgeler gibi kanıt gücü ve hukuken sonuç doğurma yeteneği bulunan belgelerdir. Fakat özel belgeler daha çok bireyler arasındaki ilişkilerle ilgili ve etkileri sınırlı bulunduğu gibi, resmi belgelerde olduğu gibi içeriğinin doğru olduğunu değil, salt bir belge olarak gerçek olduğunu göstermesi nedeniyle korunması gereken belgelerdendir. Bu nedenle suçun oluşması için kullanılmış olması zorunlu görülmüştür. Resmi belgede sahtecilik işlendiğinde, özel sahte belge ise kullanıldığında suç kabul edilmektedir. Özel belgede sahtecilik suçu ile korunan yarar kamu güvenidir.
Özel belgede sahtecilik suçu bir sahtecilik suçu olarak, kamu güvenine karşı suçlar içerisinde düzenlenmiştir. Özel belgede sahtecilik suçunda fail herhangi bir kimse olabilir. Suçu herkes işleyebilir. Özgü suç olarak düzenlenmemiştir. Suçun maddi konusu ‘belge’ olarak öngörülmüştür.
Ceza hukukunda belge; belirli bir düşünce, hukuki ilişki veya vakayı yansıtan, başka deyişle hukuki sonuç doğurmaya elverişli bir irade beyanını içeren ve düzenleyicisinin kim olduğunu da gösteren yazılı evrak olarak tanımlanabilir.
Belgenin temel unsurlarının başında yazılı olması gelmektedir. Belgeyi oluşturan iradenin yazı ile belirlenmiş, tespit edilmiş olması halinde bu unsur gerçekleşir.
Yazılı evrakın belge olarak kabul edilebilmesi için; hukuken korunmaya değer bir içeriğinin bulunması gerekir.
Yazılı materyalin belge olarak kabul edilebilmesi için, kim tarafından düzenlendiğinin belli olması gerekir.
Özel belgeler, resmi belge sayılmasını gerektiren unsurları taşımayan belgelerdir . Ancak, özel belgenin de belge niteliğinin, yani belge sayılması için gereken öğelerin bulunması aranmalıdır. Bu nedenle, belge kavramı ve unsurları ile ilgili açıklamalar özel belgeler hakkında da geçerlidir. Başka bir anlatımla; yazılı bir evrakın, hukuki sonuç doğurmaya elverişli bir biçimde kamu görevlisi olmayan belirli bir kimse tarafından düzenlenmesi durumunda özel belgenin varlığı söz konusu olur. Örnek verirsek; bir bankanın hesap bilgileri hakkındaki yazısı, kredi sözleşmesi, teminat mektubu, adi senet, fatura, mal beyanı, vergi beyanı, gümrük beyanı, sigorta giriş bildirimi, mektup, özel bir vaka hakkında ilgililerince düzenlenen tutanak, kira sözleşmesi, tahliye taahhüdü, dilekçe, ihbar yazısı, vb. belgeler özel belge sayılmaktadır.
Kimi özel belgelerin (hisse senedi, kambiyo senedi, tahvil vs.) kanun tarafından resmi belge gibi kabul edildiğini (m.210/1) hatırlamak gerekir. Fakat, resmi belge sayılan belgelerdeki unsur eksikliği nedeniyle bu niteliğini kaybetmesi durumunda, özel belge sayılmaktadır. Örneğin bono veya çek’in yasal öğelerinin eksik bulunması durumunda özel belge kabul edilmektedir. Yine kanun hükmü gereği bazı durumlarda kişinin memur gibi cezalandırıldığını görmekteyiz. Bu durumda de belge resmi belge niteliğini almaktadır. Kamu görevlisi tarafından düzenlense dahi, göreviyle ilgisi olmayan belgeler de özel belge sayılır (Ceza Genel Kurulu 2021/97 E. , 2022/155 K.).
Özel Belgede Sahtecilik ve Zincirleme Suç
Özel belgede sahtecilik suçu seçimlik hareketli suçlardan olup, bu suç, suçun kanuni tanımında gösterilen alternatifli hareketlerden herhangi birisinin işlenmesi ile tamamlanabilen suçlardandır. Alternatifli hareketlerin hepsinin işlenmesi şart olmayıp, sadece bir tanesinin yapılması dahi suçun oluşması için yeterlidir. Alternatifli hareketlerden bir kaçı ya da hepsi birlikte gerçekleştirilmiş olsa dahi ortada tek suç vardır. Bu sebeple seçimlik hareketli suçlarda hareketlerden birkaçının veya tümünün yapılması, birden çok suça, dolayısıyla zincirleme suça, vücut vermez. Dikkat etmek gerekir ki, seçimlik hareketli suçlarda suçun konusu değişmemektedir. Bu seçimlik hareketlerden her biri aynı konu üzerinde, aynı konu ile ilgili olarak gerçekleşebilmektedir. Bu itibarla seçimlik hareketli suçtan söz edebilmek için seçimlik hareketlerin aynı konuya dair olması gerekir. Bu bağlamda; sanığın katılanın yerine imza atmak suretiyle sahte olarak düzenlemiş olduğu kira sözleşmesini Karşıyaka Vergi Dairesine ve ruhsat almak amacıyla İzmir İl Milli Eğitim Müdürlüğüne ibraz ederek sahte özel belgeyi kullandığının anlaşılması karşısında, aynı belgenin hukuki sonuç doğurmayacak yani bu sahte özel belgenin kullanılarak yeni bir belge oluşturulmasına sebebiyet vermeyecek şekilde süregelen kullanımı tek bir suçu oluşturmakta olup, somut olayda sanığın yenilenen kasıtla hareket ettiği kabul edilemeyeceği gibi, ayrıca işlenmiş birden çok sahtecilik suçu bulunmadığından zincirleme suç hükümlerinin uygulanma şartlarının da bulunmayacağı gözetilerek, tek bir özel belgede sahtecilik suçundan cezaya hükmolunması gerekirken yazılı şekilde zincirleme şekilde işlenen özel belgede sahtecilik suçundan hüküm kurulması hukuka aykırıdır (Yargıtay 11. Ceza Dairesi - Karar: 2014/14591).
