İKİNCİ EL ARAÇ SATIŞLARINDA EKSPERTİZİN SORUMLULUĞU
Halk arasında ikinci el araç pazarı, özellikle son yıllarda, olağanüstü büyüklükte bir pazar haline gelmiştir. Sosyal ve ekonomik nedenlerden ötürü fiyatları katlanarak artan ikinci el araçlarda oluşan hukuki uyuşmazlıklar kişilerin ruh sağlığını dahi bozmaktadır. İkinci el araç almak isteyen kişiler belirli zevklerinden vazgeçerek, çok uzun zaman boyunca biriktirdikleri meblağları sonucunda bu araçları temin etmektedirler. Aldıkları araçta sonradan öğrendikleri en küçük sorun bu kişilerin canlarını sıkmakta, çoğu zaman kişilerin maddi zararlara uğramasına yol açmaktadır.
Bu gibi sorunların yaşanmaması adına, kişiler alacakları aracı önceden kontrol ettirmek ve sorunlarını öğrenmek adına ekspertiz hizmetlerine başvurmaktadırlar. Bu hizmetler o kadar yaygın hale gelmiştir ki; günümüzde ekspertiz raporları aracın alınmasında en büyük rolü oynamakta ve aracı alan kişiler için onay merci olarak gözükmektedir. Konumuz üzere, ekspertiz hizmetlerine ilişkin bazı şartlar altında araçlara satış sırasında ekspertiz raporu bulunması zorunluluğu getirilmiş ve başkaca yeni düzenlemeler yapılmıştır. Kanımızca bu düzenlemeler için geç dahi kalınmıştır.
HANGİ ARAÇLARDA EKSPERTİZ RAPORU ALINMASI ZORUNLUDUR?
Halk arasında ikinci el araç alım satımında yaşanan mağduriyetler dolayısıyla getirilen güncellemelerden en merak edileni, hangi araçlara ekspertiz raporunun alınacağının zorunlu olmasıdır. 30331 sayılı İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik md. 14 ''Yetki belgesine sahip işletme tarafından ikinci el motorlu kara taşıtı satışından hemen önce ekspertiz raporu alınır ve raporun bir nüshası satış esnasında alıcıya teslim edilir. Sekiz yaş veya yüz altmış bin kilometrenin üzerindeki ikinci el motorlu kara taşıtları için ekspertiz raporu alınması zorunlu değildir.'' Bu kanun maddesi gereğince, sekiz yaş veya yüz altmış bin kilometrenin altındaki araçlarda ekspertiz raporu alınması zorunludur.
Ancak dikkat edilmesi gereken nokta alınan araç bu şartları sağlamasa dahi alınan ekspertiz raporunun meydana gelecek hukuki uyuşmazlıklarda sorumlu olacağıdır.
EKSPERTİZİN SORUMLULUK ŞARTLARI
Öncelikle belirtmek gerekir ki ekspertiz firmasının sorumluluğunun doğması için araçta bir ayıp olması gerekir. Bu ayıp, satış sırasında alıcının bilmediği veya bilebilecek durumda olmadığı ve ekspertiz firması tarafından rapora konu edilmesi gerektiği takdirde raporda bulunmayan ayıplardır. Aracın altının çürük çıkması, aracın daha önceden sel hasarlı olması, aracın motor performans değerlerinde yanlışlık olması, aracın değişen veya boyalı parçasının olması, kilometre ile oynanmış olması, far, kamera veya sunroof gibi kalemlerin çalışmıyor olması gibi örnekler verilebilir. Ancak aracın far camındaki kırık veya tavandaki güneş yanığı gibi gözle görülebilecek kusurlar için ekspertiz sorumluluğundan bahsedilemeyecektir.
Aynı yönetmeliğin madde devamı ''Ekspertiz raporunu düzenleyen kişiler ekspertiz raporundaki bilgilerin taşıtın gerçek durumunu yansıtmamasından sorumludur.'' şeklindedir. Herhangi bir uyuşmazlık durumunda ekspertiz şirketleri, araç satıcıları ile birlikte sorumlu olurlar. Bunun sonucunda herhangi bir dava işleminde satıcıya, ekspertize veyahut ikisine birden başvuru yapılabilir.
ZAMANAŞIMI
TKK md. 16: ''Kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre
belirlenmediği takdirde, ayıplı hizmetten sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile,
hizmetin ifası tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse zamanaşımı hükümleri uygulanmaz''
Ekspertiz sorumluluğu, Türk Borçlar Kanunu hükümlerince iki yıldır. Eksperin bu belgeyi düzenlerken kasten yanlışlık yapması gibi kötü niyetli olduğu hallerde zamanaşımı işlemeyecektir. Ayrıca ağır bir kusur söz konusuysa yine zamanaşımı uygulanmayacaktır.
TÜRK CEZA KANUNU BAKIMINDAN
Eksperin yanlış belge düzenleme durumlarında, özel belgede sahtecilik ''Bir özel belgeyi sahte olarak düzenleyen veya gerçek bir özel belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren ve kullanan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.'' ve nitelikli dolandırıcılık ''Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle, hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına
olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve
beşbin güne kadar adlî para cezası verilir.'' suçlarını işlemiş olabilirler.
Ancak dikkat edilmesi gereken nokta bu suçların taksirle işlenemeyeceğidir. Yani ekspertiz firmasına bu maddelerce suç duyurusunda bulunulması için ekspertiz firmasının bu suçu ''kasten'' işlemiş olduğunun kanıtlanması gerekir.
ARAÇTA AYIP ÇIKARSA NE YAPILABİLİR?
Türk Borçlar Kanunu md. 223 ''Alıcı, devraldığı satılanın durumunu işlerin olağan akışına göre imkân
bulunur bulunmaz gözden geçirmek ve satılanda satıcının sorumluluğunu gerektiren bir ayıp görürse, bunu uygun bir süre içinde ona bildirmek zorundadır. Alıcı gözden geçirmeyi ve bildirimde bulunmayı ihmal ederse, satılanı kabul etmiş sayılır. Ancak, satılanda olağan bir gözden geçirmeyle ortaya çıkarılamayacak bir ayıp
bulunması hâlinde, bu hüküm uygulanmaz. Bu tür bir ayıbın bulunduğu sonradan anlaşılırsa,
hemen satıcıya bildirilmelidir; bildirilmezse satılan bu ayıpla birlikte kabul edilmiş sayılır.
'' hükmüne haizdir.
Araçta daha önceden bulunan kusur adına, araç sahibi tarafından, öğrenildiği an ekspertiz şirketine ve aracın satıcısına bildirimde bulunulmalıdır. Bu bildirim sonucunda yeni araç sahibi seçimlik haklarından birisini kullanabilir.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun md. 11
''Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;
a) Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
b) Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
c) Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere
satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
ç) İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme,
seçimlik haklarından birini kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine
getirmekle yükümlüdür. '' şeklindedir.
Sonuç olarak mağdur kişi, aracı iade ederek bedelini faizi ile geri alabilir, kusur oranında indirim isteyebilir,aracın değiştirilmesini veya aracın ücretsiz onarımını talep edebilir. Bunlar dışında herhangi bir zararını da Borçlar Hukuku uyarınca talep edebilecektir. Ekspertiz firması bütün zararı ödediği takdirde diğer sorumlu olan satıcıya karşı bu ücreti rücu edebilir.
Dava, tüketici mahkemesinde eğer tüketici mahkemesi bulunmuyorsa asliye hukuk mahkemelerinde görülecektir.