📘 GÖREVİ YAPTIRMAMAK İÇİN DİRENME SUÇU: TÜRK CEZA HUKUKU’NDA KORUNAN KAMU OTORİTESİ VE KAMU GÜVENLİĞİNE YÖNELİK BİR TEHDİT
1. Giriş
Hukuk devleti ilkesinin en temel gereklerinden biri, kamu otoritesinin kesintisiz işlemesi ve kamu görevlilerinin kanunlara uygun şekilde görevlerini yapabilmesidir. Kamu hizmetinin aksamadan sürdürülmesi, sadece kamu görevlilerinin değil, toplumun bütününün yararınadır. Bu çerçevede, kamu görevlisine karşı görevini yapmasını engellemek amacıyla direnmek, Türk Ceza Kanunu’nun 265. maddesinde özel bir suç olarak düzenlenmiştir.
2. Yasal Dayanak: TCK Madde 265
TCK Madde 265/1:
Görevini yapmakta olan kamu görevlisine karşı, görevi yaptırmamak için cebir veya tehdit kullanan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Suçun silahla, birden fazla kişiyle birlikte, kamu görevlisine karşı görevinden dolayı veya kendini tanınmayacak bir hale koyarak işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(3) Direnme sırasında yaralama suçunun da işlenmesi hâlinde, ayrıca bu suçtan dolayı ceza verilir.
3. Suçun Unsurları
3.1. Fail ve Mağdur
-
Fail: Herkes olabilir (genel suç).
-
Mağdur: Kamu görevlisidir. Ancak mağduriyet, görev sırasında veya görevle bağlantılı olmalıdır. Görev dışında şahsi ilişkiler nedeniyle gelişen fiiller bu suç kapsamında değerlendirilmez.
3.2. Hareket Unsuru: Cebir veya Tehdit
-
Cebir: Fiziksel zor kullanma (örneğin kolluk görevlisine saldırı).
-
Tehdit: Kamu görevlisini korkutmaya yönelik söz veya davranış (örneğin görevini yaparsa zarar vereceğini söylemek).
3.3. Amaç Unsuru
Failin amacı, kamu görevlisinin görevini yapmasını engellemektir. Direnme, sadece fiziksel değil, psikolojik baskı yoluyla da olabilir.
4. Suçun Nitelikli Halleri (TCK 265/2)
Belirli durumlarda ceza artırılır:
| Nitelikli Hal | Ceza Artırımı |
|---|---|
| Silahla işlenmesi | %50 artırılır |
| Birden fazla kişiyle birlikte işlenmesi | %50 artırılır |
| Görevinden dolayı işlenmesi | %50 artırılır |
| Kendini tanınmayacak hale getirme | %50 artırılır |
5. Suçun Özel Görünüm Biçimleri
5.1. Teşebbüs
Fail direnmeye kalkışır ancak kamu görevlisi görevini yine de yerine getirirse, teşebbüs söz konusu olur.
5.2. İştirak
Birden fazla kişi birlikte direnme suçu işlerse, müşterek faillik veya yardım etme hükümleri uygulanabilir.
5.3. İçtima
Direnme sırasında örneğin kamu görevlisine yaralama gerçekleşmişse, hem direnme hem de yaralama suçundan ayrı ayrı ceza verilir (TCK 265/3).
6. Korunan Hukuki Değer
Bu suçla korunmak istenen:
-
Kamu otoritesinin saygınlığı
-
Kamu görevlisinin görevini yapma özgürlüğü
-
Toplumsal düzenin ve kamu güvenliğinin devamı
Devletin otoritesi, doğrudan bireyin rızası ve hukuk devleti ilkesiyle sınırlıdır. Ancak bu sınırlar içinde kamu görevlisine karşı cebir ve tehdit kullanılması, meşru demokratik düzeni zedeler.
7. Uygulamada Örnek Olaylar ve Sorunlar
7.1. Kolluk Kuvvetine Direnme
En sık karşılaşılan örneklerden biri, polis memurunun kimlik sorması veya gözaltı işlemi sırasında direnilmesidir. Direnme, fiziksel temasla olmasa da, kamu görevlisinin görevini yapmasını engelleyecek tehdit içerebilir.
7.2. Belediye Zabıtalarına Karşı Direnme
Zabıtanın mühürleme işlemi, yıkım kararı uygulaması gibi işlemlerde şiddetle karşı konulması da bu suç kapsamına girer.
7.3. Siyasi ve Toplumsal Eylemlerde Direnme
Toplantı ve gösteri yürüyüşlerinde, kolluğun müdahalesine direnilmesi hâlinde TCK m.265 uygulanabilir. Ancak burada ifade özgürlüğü ile ceza sınırları arasındaki denge dikkatle gözetilmelidir.
8. Değerlendirme ve Eleştiriler
Görevi yaptırmamak için direnme suçu, kamu hizmetinin kesintisiz işlemesini sağlamak açısından önemlidir. Ancak uygulamada:
-
Polis ve kolluk kuvvetlerinin orantısız güç kullanımıyla birleşen olaylarda, direnme suçu öne çıkarılarak, bireylerin hak arama özgürlüğü bastırılmaya çalışılabilmektedir.
-
Her cebir veya her sözlü tepki, direnme suçu kapsamında değerlendirilmemelidir. Eleştiri, itiraz veya pasif direnç, bu suç kapsamında sayılamaz.
-
Özellikle toplumsal olaylarda, savcılar ve mahkemeler, olayın bağlamını dikkate alarak değerlendirme yapmalıdır.
9. Sonuç
TCK m.265'te düzenlenen “Görevi Yaptırmamak İçin Direnme Suçu”, devletin kamu hizmeti yürütme fonksiyonunu korumaya yönelik bir ceza normudur. Ancak bu normun uygulanmasında, bireyin anayasal hakları ile kamu düzeni arasında ince bir denge gözetilmelidir.
Hukuk devleti ilkesinin gereği olarak, hem kamu görevlisi hem yurttaş, hak ve yükümlülüklerinin bilincinde olmalı; kamu görevlisinin görevi hukuka uygunluk sınırları içinde koruma altına alınmalıdır. Aksi takdirde, direnme suçu gerekçe gösterilerek hak arayan bireyler cezalandırılabilir, bu da adalete olan güveni zedeler.
