EVLAT EDİNMEDEN DOĞAN HISIMLIK
EVLAT EDİNMEDEN DOĞAN HISIMLIK: HUKUKÎ NİTELİK, SONUÇLAR VE UYGULAMADA ETKİLERİ
Giriş
Aile hukuku, bireyler arası kişisel ve soybağı ilişkilerini düzenleyen hukuk dalı olarak, toplumsal yapının temel taşlarından birini oluşturur. Bu bağlamda, evlat edinme kurumu, hem çocuğun korunması hem de aile birliğinin tesisi açısından önemli bir işlev görür. Evlat edinme sonucunda sadece bir soybağı ilişkisi kurulmaz, aynı zamanda hukuk düzeni tarafından yeni bir hısımlık ilişkisi de doğar. Bu makalede, evlat edinmeden kaynaklanan hısımlığın hukukî niteliği, kapsamı ve sonuçları ele alınacaktır.
Gelişme
1. Evlat Edinmenin Hukukî Niteliği
Türk Medeni Kanunu’na göre evlat edinme, mahkeme kararıyla kurulan ve evlat edinen ile evlatlık arasında soybağı hükümleri doğuran bir hukukî işlemdir. TMK m. 282 uyarınca soybağı sadece biyolojik yollarla değil, evlat edinme gibi hukukî yollarla da kurulabilir.
Evlat edinme ile birlikte çocuk, evlat edinenin çocuğu sayılır; bu, hem soybağı ilişkisini hem de hısımlık ilişkilerini doğurur. Dolayısıyla, evlat edinmeden sonra sadece evlat edinen ile evlatlık arasında değil, evlat edinenin kan hısımlarıyla da bir hısımlık ilişkisi kurulmuş olur.
2. Hısımlık Kavramı ve Türleri
Türk Medeni Kanunu'na göre hısımlık, kan hısımlığı, kayın hısımlığı ve evlat edinmeden doğan hısımlık olmak üzere üç başlık altında incelenir. Evlat edinme yoluyla kurulan hısımlık, kendi başına bir kategori teşkil eder.
a) Kan Hısımlığı:
Doğumla meydana gelir. Biyolojik bağ esas alınır.
b) Kayın Hısımlığı:
Evlilik aracılığıyla eşin kan hısımları ile kurulan ilişkidir.
c) Evlat Edinmeden Doğan Hısımlık:
TMK m. 282/II’de açıkça belirtildiği üzere, evlat edinilen çocuk ile evlat edinenin soy hısımları arasında da hısımlık oluşur. Bu hısımlık, kan hısımlığı değil; hukukî yolla doğan ve soybağı hükümleri doğuran bir hısımlıktır.
3. Evlat Edinmeden Doğan Hısımlığın Hukukî Sonuçları
Evlat edinme yoluyla kurulan hısımlık ilişkisi, çeşitli hukukî sonuçları beraberinde getirir:
a) Miras Hakkı:
Evlatlık, evlat edinenin öz çocuğu gibi mirasçısı olur. Aynı şekilde evlat edinenin anne, baba ve diğer üst soy hısımları da evlatlığın mirasçısı olabilir.
b) Nafaka Yükümlülüğü:
Evlat edinen ile evlatlık arasında karşılıklı nafaka yükümlülüğü doğar. Ayrıca, evlat edinenin diğer hısımları ile evlatlık arasında da ahlaki ve sosyal bağların gelişmesine göre bu yükümlülük genişleyebilir.
c) Evlenme Yasağı:
Türk Medeni Kanunu m. 129, bazı hısımlar arasında evlenmeyi yasaklar. Evlat edinmeden doğan hısımlık da bu yasağa dahildir. Örneğin, evlat edinen ile evlatlık arasında evlenme yasağı vardır; bu, evlatlık küçük yaşta edinse ve sonradan büyüse dahi kalkmaz.
d) Velayet ve Vesayet:
Evlat edinilen küçükse, evlat edinenin velayeti altına girer. Velayet sona erdikten sonra da hısımlık ilişkisi devam eder.
e) Vatandaşlık, Soyadı ve Nüfus Kaydı:
Evlatlık, evlat edinenin soyadını alır ve nüfus kayıtlarında çocuğu olarak yer alır. Bu da, hısımlık ilişkisinin toplumsal görünürlüğünü sağlar.
4. Hısımlığın Sona Ermesi ve Hukukî Tartışmalar
Evlat edinmeden doğan hısımlık ilişkisi, kural olarak ancak evlat edinmenin mahkeme kararıyla kaldırılması hâlinde sona erer. Bu gibi durumlarda hem soybağı hem de hısımlık ilişkisi ortadan kalkar. Ancak uygulamada özellikle aşağıdaki konular tartışmalıdır:
Evlat edinmenin iptali hâlinde miras hakkı geri döner mi?
Evlat edinenin ölümü sonrası evlatlığın hısımları ile ilişki nasıl devam eder?
Evlatlığın kendi biyolojik ailesi ile hısımlık ilişkisi devam eder mi?
Yargıtay içtihatlarına göre, evlatlık ile biyolojik ailesi arasındaki soybağı, evlat edinme ile sona ermez; ancak miras ve hısımlık ilişkileri büyük ölçüde kesilir. Bu durum, "ikili soybağı" sorunsalını gündeme getirir.
5. Uluslararası Boyut
Evlat edinmeden doğan hısımlık, yalnızca yerel hukukun konusu değildir. Uluslararası özel hukukta, evlatlığın statüsü evlat edinme işleminin yapıldığı ülke hukukuna tabidir. Ancak, bazı ülkelerde evlat edinme ile sadece velayet ilişkisi kurulurken, bazı sistemlerde tam soybağı doğar. Bu, sınır ötesi evlat edinmelerde karmaşıklık yaratabilir.
Sonuç
Evlat edinme, sadece bir çocuğun ailesizliğini sona erdirmekle kalmaz; aynı zamanda evlat edinen ile evlatlık ve onun hısımları arasında kalıcı, hukukî sonuçlar doğuran bir hısımlık ilişkisi kurar. Bu hısımlık, Türk Medeni Hukuku’nda özel bir kategori olarak ele alınmakta ve hem soybağına hem de miras, nafaka, evlenme yasağı gibi pek çok alana etki etmektedir. Evlat edinmeden doğan hısımlık ilişkilerinin toplumsal, duygusal ve hukukî boyutları, yalnızca hukuk teknisyenlerinin değil, sosyologların ve psikologların da ilgi alanına girmekte; bu durum, konunun disiplinler arası boyutunu gözler önüne sermektedir. Uygulamada ortaya çıkan tartışmalı durumlar ve içtihat farklılıkları, bu alanda daha fazla bilimsel çalışma ve mevzuat geliştirmesini gerekli kılmaktadır.
