Sözlü Vasiyetname / Sözlü Vasiyetname Nasıl Yapılır?
Sözlü Vasiyet
Sözlü vasiyet, kanunun öngördüğü olağanüstü hallerden birinin mevcudiyeti halinde, resmi vasiyetname veya el yazılı vasiyetname düzenleme imkanından yoksun bulunan mirasbırakanın, iki tanık huzurunda son arzularını dile getirmek suretiyle gerçekleştirdiği bir ölüme bağlı tasarruftur. İlk iki yola gidilemeyen hallerde kullanılabildiği için, istisnai hal vasiyeti ve olağanüstü hal vasiyeti gibi adlar da verilir.
Sözlü vasiyetin geçerli olabilmesi için aşağıda sayılan şartların bir arada bulunması zorunludur.
*Olağanüstü bir halin mevcut olması
*Başka bir şekilde vasiyetname yapma imkanının kalmamış olması
Olağanüstü halin mevcut olması
Sözlü vasiyet ancak olağanüstü halin mevcut olması durumunda yapılabilir.
Olağanüstü hallere örnekler;
*Yakın ölüm tehlikesi
*Ulaşımın kesilmesi
*Hastalık
*Savaş
Ancak maddenin ifade tarzından da anlaşılacağı üzere, bu sayma sınırlayıcı değildir. Deprem ve sel baskını gibi doğal afetlerde de bu yola gidilebilir.
Başka şekilde vasiyet yapma imkanının kalmamış olması
Olağanüstü bir halin mevcudiyeti tek başına sözlü vasiyet için yeterli değildir. Ayrıca mirasbırakanın söz konusu hal nedeniyle diğer vasiyet şekillerine başvurabilme imkanı kalmamış olmalıdır.
Zira olağanüstü hale rağmen mirasbırakanın mesela el yazısı ile vasiyetname düzenleme imkanı varsa artık sözlü vasiyet yapamaz. Buna rağmen yapılmışsa geçersiz sayılır ve iptali istenebilir.
Sözlü vasiyet usulü
Mirasbırakanın son arzularını iki tanığa söylemesi
Mirasbırakan, ölümünden sonra gerçekleşmesini istediği hususları iki tanığa, her ikisine birden aynı anda olmak üzere söyler ve onlara bu arzularına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler.
Resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine katılacak tanıklar için öngörülmüş olan şartlar okur yazar olma koşulu dışında bunlar için de aynen geçerlidir. Dolayısıyla tanık olarak katılması yasaklanmış olan kişiler aracılığıyla böyle bir vasiyet yapılamaz.
Tanıklar, mirasbırakanın bu isteğini kabul etmek zorunda değildirler. Ancak kabul ederlerse mirasbırakan ve bunlar arasında bir vekalet ilişkisi doğar.
Tanıkların mirasbırakanın son arzularını belgelemeleri(yazılı hale getirmeleri)
Tanıklar, mirasbırakanın son arzularını vakit kaybetmeden kendi arzuları ile kaleme almalıdır. O, bunu yaparken yeri belirtir, sene, ay ve gün şeklinde tarih koyar. Ayrıca yazdığı metni hem kendi imzalar hem de diğer tanığa imzalatır.
Tanıklar bu şekilde yazıp imzaladıkları vasiyetnameyi yine vakit kaybetmeden bir sulh ve asliye mahkemesine tevdi ederler. Tevdi esnasında, vasiyetnamenin vasiyetname yapmaya ehil gördükleri vasiyetçi tarafından kendilerine sözlü olarak açıklandığını ve bu açıklamanın olağanüstü bir hal içinde yapıldığını beyan ederler.
İkinci ihtimal, tanıkların mirasbırakanın son arzularını bizzat kaleme alacakları yerde, vakit geçirmeksizin hakime sözlü olarak iletmeleridir. Böyle bir durumda, tanıkların vasiyet metnine ilişkin açıklamaları hakim tarafından tutanağa geçirilir.
Sözlü vasiyet yoluna başvuran kimse askerlik hizmetinde bulunuyorsa, teğmen veya daha yüksek rütbeli bir subay; ülke sınırları dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunuyorsa, o aracın sorumlu yöneticisi; sağlık kurumlarında tedavi edilmekteyse sağlık kurumunun en yetkili yöneticisi hakim yerine geçer.
Hakimin yerine geçebilecek kişilere örnek olarak; hastaneler için öncelik sırasıyla baştabip, baştabip yardımcısı, nöbetçi tabip, bunlardan hiçbiri yoksa hastane müdürü, vasiyetçinin ülke dışında seyrettiği ulaşım araçları için otobüste kaptan şoför, uçakta pilot, gemide kaptan, trende kondöktör veya şeftren gibi kişileri göstermiştir.
Sözlü vasiyetin hükmü
Sözlü vasiyete sadece olağanüstü hallerde başvurulabildiği için sözlü vasiyetin hükmü geçicidir.
Mirasbırakan için sonradan diğer şekillerde vasiyetname yapma olanağı doğarsa, bu tarihin üzerinden bir ay geçince sözlü vasiyetin hükmü düşer.
Türk Medeni Kanunu'na göre, sözlü vasiyetname (ağızdan yapılan vasiyet), istisnai bir durum olup, belirli koşullar altında geçerli olabilir. Ancak, sözlü vasiyetnamenin yazılı vasiyetname gibi aynı geçerliliğe sahip olması için özel şartlar gerekmektedir. Türk hukukunda vasiyetname, miras bırakanın ölümünden sonra, malvarlığının nasıl paylaşılacağını belirlemesi amacıyla yaptığı yazılı veya sözlü bir beyandır.
Sözlü Vasiyetnamenin Geçerliliği İçin Şartlar
Türk Medeni Kanunu’na göre, sözlü vasiyetname için şu şartlar aranır:
Ölüm tehlikesi içinde olma durumu:
Sözlü vasiyetname, ölüm tehlikesi ile karşı karşıya bulunan kişi tarafından yapılabilir. Yani, kişi sağlığında bir tehlike veya hastalık durumunda olup, ölüm riski taşıyorsa, sözlü vasiyet yapması mümkündür. Bu durum, kişinin bir olay sonucu ya da sağlık sorunları nedeniyle hayatını kaybetme olasılığının yüksek olduğu durumları ifade eder.
İki tanık bulundurma zorunluluğu:
Sözlü vasiyetin geçerli olabilmesi için, en az iki tanığın sözlü vasiyetin yapılması anında hazır bulunması gerekmektedir. Bu tanıkların:
Vasiyet yapan kişinin sözlerini duyması,
Vasiyetin yapıldığını açıkça anlaması,
Tanıkların, vasiyetin ne şekilde yapıldığını doğru bir şekilde rapor edebilecek durumda olmaları gerekmektedir.
Tanıklar vasiyet yapan kişinin ölümünden sonra vasiyetin doğruluğunu kanıtlamak amacıyla mahkemeye başvurabilirler.
Vasiyetin açık ve anlaşılır olması:
Sözlü vasiyet, belirli ve kesin bir şekilde yapılmalıdır. Yani vasiyet yapan kişi, hangi malvarlıklarının kime bırakılacağı konusunda açık bir ifade kullanmalı ve hangi kişilere yönelik olarak miras payı belirttiği anlaşılabilir olmalıdır. Eğer vasiyet belirsiz ve karmaşık ise geçerliliği sağlanmayabilir.
Vasiyetin, ölüm tehlikesinin ortadan kalkmasından sonra kaydedilmesi:
Eğer kişi ölüm tehlikesi ortadan kalkarsa, sözlü vasiyetin geçerliliği ortadan kaybolur. Sözlü vasiyetin geçerli kalabilmesi için, ölüm tehlikesinin geçmesi durumunda, vasiyetin yazılı hale getirilmesi veya başka bir şekilde yeniden teyit edilmesi gereklidir.
Sözlü Vasiyetname Yapma Süreci
Durumun Tehlikeli Olduğunu Belirtme:
Kişi, sağlık durumu veya başka bir sebeple ölüm tehlikesi altında olduğunu hissederse, bunu açıkça belirterek vasiyet yapmaya karar verir.
Tanıkların Hazır Bulunması:
Vasiyetin yapılacağı ortamda, iki tanık bulunması gerekir. Tanıklar, vasiyetin yapıldığını duyacak ve ne şekilde yapıldığını anlayacak şekilde vasiyetin anında hazır olmalıdır.
Vasiyetin Açıkça İfade Edilmesi:
Vasiyet yapan kişi, mirasını nasıl paylaşmak istediğini sözlü olarak belirtir. Kimlere ne kadar mal bırakılacağı, özel istekler veya diğer şartlar açıkça ifade edilmelidir.
Tanıkların İmzaları ve Beyanı:
Tanıklar, vasiyetin yapıldığını, vasiyetin içeriğini ve durumunu belirterek yazılı bir beyanat verebilirler. Bu beyan, mahkeme veya diğer yasal durumlarda sözlü vasiyetin doğruluğunu göstermek için önemlidir.
Vasiyetin Kaydedilmesi (Opsiyonel):
Sözlü vasiyet yapıldıktan sonra, mümkünse notere giderek vasiyetin kaydının yapılması tavsiye edilir. Bu, sözlü vasiyetin geçerliliği açısından kesinlik sağlayabilir. Ancak, Türk Medeni Kanunu’na göre bu bir zorunluluk değildir.
Sözlü Vasiyetnamenin Geçerliliği ve İptali
Sözlü vasiyet, belirli şartlar altında geçerli sayılabilir. Ancak, bu tür vasiyetler çok hassas ve istisnai durumlardır. Zira yazılı vasiyetname daha güvenilir ve geçerli bir belgedir.
Sözlü vasiyetin geçerliliği, ölüm tehlikesi geçtiğinde yazılı vasiyetle teyit edilmediği takdirde sorgulanabilir. Bunun yanında, tanıkların beyanları doğrultusunda geçerli olabilir ve mahkeme, vasiyetin içeriğini doğru şekilde belirlemeye çalışacaktır.
Sözlü Vasiyetin Zorlukları ve Sınırlamaları
Kanıt zorlukları: Sözlü vasiyetin geçerliliği, tanıkların ifadelerine dayanır. Bu, zaman içinde doğruluğunu kanıtlamakta zorlanabilir.
Sınırlı uygulama: Sözlü vasiyet yalnızca ölüm tehlikesi içindeki kişiler için geçerlidir, bu da sınırlayıcı bir faktördür.
Sonuç
Sözlü vasiyetname, ölüm tehlikesi altında olan ve yazılı vasiyetname yapma imkânı bulunmayan kişiler için bir çözüm sunmaktadır. Ancak, bu tür vasiyetler hukuki açıdan riskli olabilir ve yazılı vasiyetname yapma imkânı varsa, yazılı vasiyetname her zaman daha güvenli bir yöntemdir.