İHTİYARİ DAVA ARKADAŞLIĞI
İHTİYARİ DAVA ARKADAŞLIĞI: MEDENİ USUL HUKUKUNDA ORTAK YARGILAMANIN BİR FORMU
GİRİŞ
Medeni usul hukukunda, birden fazla kişinin ortak bir hukuki ilişkinin çözümü amacıyla birlikte dava açması veya açılmış bir davaya birlikte katılması durumuna dava arkadaşlığı denir. Bu dava arkadaşlığı, zorunlu ve ihtiyari olmak üzere ikiye ayrılır.
İhtiyari dava arkadaşlığı, tarafların serbest iradesiyle bir araya gelerek dava açmaları veya devam ettirmeleri halidir. Tarafların menfaatlerinin ya da hukuki durumlarının zorunlu olarak birbiriyle bağlantılı olmadığı ancak ortak bir dava konusu bakımından işbirliği yaptıkları durumları ifade eder.
Bu makalede, ihtiyari dava arkadaşlığı kavramı, hukuki dayanakları, özellikleri ve uygulamadaki önemi ele alınacaktır.
GELİŞME
1. İhtiyari Dava Arkadaşlığı Nedir?
İhtiyari dava arkadaşlığı, tarafların birbirlerinin rızasıyla dava sürecinde birlikte hareket etmeleri anlamına gelir. Bu tür dava arkadaşlığında, dava konusu olan hak ve borçlar doğrudan birbirine bağlı olmayabilir. Taraflar, ortak bir amaç doğrultusunda dava sürecinde birleşir.
Örneğin, birden fazla kiracının aynı mal sahibine karşı kira bedelinin iadesi için birlikte dava açması ihtiyari dava arkadaşlığına örnektir.
2. Hukuki Dayanak
İhtiyari dava arkadaşlığı, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 42. maddesinde düzenlenmiştir. Maddeye göre, tarafların rızasıyla birden fazla kişinin dava arkadaşlığı yapması mümkündür.
3. İhtiyari Dava Arkadaşlığının Özellikleri
Tarafların Serbest İradesi: Dava arkadaşlığı zorunlu değil, tamamen tarafların isteğine bağlıdır.
Ortak Dava Konusu: Dava konusu, taraflar arasında bağlantılı ya da benzer olabilir ancak hukuki durumları zorunlu olarak bağlı değildir.
Bireysel Hakların Korunması: Her dava arkadaşı kendi haklarını ayrı ayrı korur; ortak hareket etseler de haklar bağımsızdır.
Birlikte Savunma ve Delil Sunma: Taraflar, dava sürecinde birlikte hareket ederek savunma ve delil sunabilir.
Mahkemenin Kararı: Mahkeme, dava arkadaşlarının talebiyle davayı birleştirebilir veya ayrı ayrı inceleyebilir.
4. İhtiyari ve Zorunlu Dava Arkadaşlığı Arasındaki Farklar
Özellik İhtiyari Dava Arkadaşlığı Zorunlu Dava Arkadaşlığı
Kuruluş Şartı Tarafların rızasına bağlıdır Kanun veya mahkeme kararı zorunludur
Hakların Bağlılığı Haklar bağımsızdır Haklar birbirine bağlıdır
Mahkeme İşleyişi Mahkeme takdirine bağlı Mahkeme birleştirme zorundadır
Örnek Aynı mal sahibine karşı birden fazla kiracının davası Mirasçılar arasında miras davası
5. İhtiyari Dava Arkadaşlığının Avantajları
Zaman ve Maliyet Tasarrufu: Ortak hareket edilerek dava süreçleri birlikte yürütülür.
Güç Birliği: Birden fazla kişinin dava sürecinde birlikte hareket etmesi, dava gücünü artırır.
Hukuki Birliktelik: Benzer taleplerin tek bir dava üzerinden çözülmesi, hukuk sisteminin etkinliğini artırır.
6. Uygulama Örneği
Birden fazla işçi, aynı işveren aleyhine ücret alacakları için birlikte dava açabilirler. Bu durumda dava arkadaşlığı ihtiyari olup, işçiler kendi alacaklarını korurlar ancak dava süreçleri ortak yürütülür.
SONUÇ
İhtiyari dava arkadaşlığı, medeni usul hukukunda tarafların iradesine bağlı olarak birlikte dava açabilmelerini sağlayan önemli bir kurumdur. Bu sayede dava süreci hızlanmakta, maliyetler düşmekte ve benzer durumdaki kişilerin hak arama süreci kolaylaşmaktadır.
Tarafların iradelerine bağlı oluşan bu dava arkadaşlığı türü, yargılama sürecinde esneklik ve etkinlik sağlaması bakımından önemlidir. Ancak dava arkadaşlarının hakları bağımsız olduğundan, her birinin davada ayrı ayrı korunması gerektiği unutulmamalıdır.
Örnek:
Ahmet, Mehmet ve Ayşe, aynı apartmanda kiracı olarak oturuyorlar. Apartmanın sahibi olan Bay Veli, kiracılara ait ortak kullanım alanlarında önemli bakım ve onarım yapmıyor. Bu yüzden Ahmet, Mehmet ve Ayşe birlikte “ortak alanların kullanımı ve bakım giderlerinin düşürülmesi” talebiyle dava açıyorlar.
Bu durumda;
İhtiyari dava arkadaşlığı oluşmuştur çünkü Ahmet, Mehmet ve Ayşe, hukuki durumları zorunlu olarak bağlı olmayan ancak ortak bir çıkar için birlikte dava açmışlardır.
Her biri kendi adına dava açmakta, haklarını korumakta ancak dava süreçlerini birlikte yürütmektedir.
Mahkeme, bu üç davacının davalarını aynı dosyada birleştirerek inceleyebilir.
Daha basit bir ifadeyle:
Birden fazla kişinin aynı hukuki konudan dolayı tek dava açması, ama her birinin hakkının bağımsız olması ihtiyari dava arkadaşlığıdır.
