GABİN NEDİR?
Borçlar Kanununda SÖZLEŞME SERBESTİSİ ilkesi benimsenmiştir. Taraflar dilediği şekilde sözleşme koşullarını belirleyebilirler.
Gabin kavramı da tam olarak bu sebepten ötürümeydana gelmiştir. Sözleşme serbestisi ilkesinden dolayı bir taraf diğertaraftan içinde bulunduğu koşulları değerlendirerek aşırı yararlanma yolunagidebilir. Gabin da tam olarak bunu önlemek amacıyla vardır. Madem sözleşmeserbestisi ilkesi var gabin de olmalı. Sözleşmeye dilenildiği şekilde her şeyinkonulabilmesi karşı edimler arasında açık bir orantısızlık olmasına sebebiyetverebilir.
Bir tarafın diğer tarafın içinde bulunduğukoşullardan ötürü diğerinden haksız bir kazanç elde etmek istemesini önlemeamaçlıdır gabin.
Aşırı yararlanma; taraflardan birinin düşüncesizliğive deneyimsizliğinden kaynaklanmış olabilir. Taraflardan birinin zor durumdakalmasından ötürü de aşırı yararlanma gündeme gelmiş olabilir.
Gabin, bir tarafın diğer taraftan haksız bir şekildeyararlanmasına engel olur.
Gabin, sözleşme serbestisine getirilen birsınırlamadır. Gabin sayesinde kişinin içinde bulunduğu olumsuz durumunistismarı engellenmiş olur.
GABİN, SÖZLEŞME SERBESTİSİ KURALINA GETİRİLEN BİRİSTİSNADIR.
Gabin, zayıf olan tarafı koruyarak dengelerikorumaya çalışır.
Bir sözleşmede karşılıklı edimler arasında açık birorantısızlık var ise bu orantısızlık, zarar görenin zor durumda kalmasından,düşüncesizliğinden ya da deneyimsizliğinden yararlanılmak suretiylegerçekleştiği takdirde, zarar gören durumun özelliğine göre ya sözleşme ilebağlı olmadığını diğer tarafa bildirerek edimin geri verilmesini ya dasözleşmeye bağlı kalarak edimler arasındaki orantısızlığın giderilmesiniisteyebilir.
Gabinin hem objektif hem sübjektif unsurları bulunmaktadır.
Gabininsübjektif unsurları nelerdir?
Gabinin sübjektif unsurları sınırlı sayıdadır.
*Taraflardan birinin düşüncesizliği
*Taraflardan birinin deneyimsizliği
*Taraflardan birinin zor durumda kalması
Zordurumda kalmadan ne anlaşılmalıdır?
Zor durum, taraflardan birinin içinde bulunduğukoşullardan dolayı çaresiz olmasını ifade eder.
Çaresizliğin sebebi, kişinin malvarlığını ya daşahıs varlığını tehdit eden bir durumun olmasıdır.
Düşüncesizliktenne anlaşılmalıdır?
Bu durumda kişi, sözleşmeyi imzalarken düşünme,tartışma ve karar verme aşamalarında özensiz davranmıştır.
Sözleşmeyi okumadan imzalamış olabilir. Sözleşmeyiyeterince iyi okumamış olabilir. Sözleşmenin bazı ağır maddelerine dikkatetmemiş olabilir.
Deneyimsizliktenne anlaşılmalıdır?
Deneyim denilince adı üzerinde akla ilk olaraktecrübe gelmektedir. Kişinin sözleşme konusunda yeterince tecrübesiolmayabilir.
Mesela avukatlık ücret sözleşmesi düşünelim.Avukatlık ücret sözleşmesinde ilgili davanın asgari ücreti 20 bin iken avukatkarşı tarafın deneyimsizliğinden faydalanarak çok uğraştırıcı ve yıpratıcı birdava olmamasına rağmen 200 bin istemiş ve müvekkil de bu sözleşmeyi imzalamışolabilir. Müvekkilin bu sözleşmeyi imzalama sebebi daha önce adliye yolunu dahigörmemiş olacak kadar tecrübesiz olmasından kaynaklanmış olabilir. Burada dagabinin varlığından bahsedilebilir.
Gabin her somut olaya göre ayrı değerlendirilir.
Bir kira sözleşmesi düşünelim. Bahsi geçen konutunbulunduğu çevrede yıllık kira bedeli benzer konutlara göre 100 bin TL fazla iseburada da gabinin varlığından bahsedilebilir. Kira bedelinin uyarlanmasıistenebilecekken kiracı böyle bir dava açma hakkının olduğunu dahi bilemeyecekkadar tecrübesiz olabilir. Ev sahibine sırf tecrübesiz olduğu için bu kirabedelini yüksek ödemiş olabilir.
Gabininobjektif unsuru nedir?
Gabinin objektif unsuru edimler arasında açık birorantısızlık olmasıdır.
Orantısızlık her somut olaya göredeğerlendirilmelidir.
Gabiniddiasında bulunan kişi ne yapabilir?
Gabine maruz kalan kişi için yapılabilecek iki şeyvardır. Sözleşmenin hükümsüzlüğünü ileri sürebilir ya da orantısızlığıngiderilmesini isteyebilir.
Sözleşmenin hükümsüzlüğü durumunda artık sözleşmeile bağlı olmak istemediğini diğer tarafa iletebilir.
Orantısızlığın giderilmesi durumunda ise kısmıhükümsüzlük vardır. Aşırı yararlanma halinin ortadan kaldırılmasıistenmektedir.
Gabinhangi sözleşmelere uygulanır?
Gabin ancak ve ancak her iki tarafa borç yükleyensözleşmeler için söz konusu olur.
Gabiniddiasında bulunmak için ayrı bir dava açmak gerekir mi?
Halihazırda görülmekte olan bir dava var ise ayrıbir dava açmaya gerek yoktur. Davanın görüldüğü mahkeme zaten gabin iddiasınıda değerlendirecektir. Ancak halihazırda görülmekte olan bir dava yoksa ayrıbir dava açmak gerekir.
Gabiniddiası nasıl ispat edilebilir?
Gabin iddiası her türlü delille ispat edilebilir.
Gabiniddiasında bulunmak için herhangi bir süre var mıdır?
Borçlar Kanununun 28.maddesi der ki; Zarar gören, buhakkını düşüncesizlik ve deneyimsizliği öğrendiği; zor durumda kalmada ise budurumun ortadan kalktığı tarihten başlayarak 5 yıl içerisinde kullanabilir.
Zor durumda kalma halinin adı müzayaka halidir.
Tacirlerde gabin iddiasında bulunabilirler mi?
Türk Ticaret Kanunu, tacirlerin ticarifaaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi davranması gerektiğini söyler. Dolayısıylatacirler düşüncesizlik ya da deneyimsizlik hallerinden dolayı gabin iddiasındabulunamazlar. Ancak zor durumda kalma yani müzayaka halinden ötürü tacirler degabin iddiasında bulunabilirler. Zor durumda kalma hali basiretli bir tacirgibi davranma yükümlülüğünü ihlal etmemektedir.
Tacirler müzayaka iddiasında bulunuyorlar ise budurum somut olaya göre değerlendirilmelidir.
Sonuç olarak; gabinin varlığından söz edebilmek içinobjektif ve sübjektif unsurların bir arada olması gerekir. Bir taraf diğertarafın zor durumda kalmasından ya da düşüncesizliğinden ya datecrübesizliğinden yararlanmış olmalıdır. Diğer şart ise bir tarafın sömürülmüşolmasıdır. Yani edimler arasında açık bir orantısızlık bulunmalıdır.