Borçlar Hukuku Genel İşlem Koşulları: Hukuki Bir İnceleme
Giriş
Borçlar Hukuku, taraflar arasındaki hukuki ilişkilerin düzenlenmesi, borçların doğması, yerine getirilmesi, ifa edilmemesi durumunda karşılaşılan sonuçlar gibi birçok konuda düzenlemeler getiren bir hukuk dalıdır. Borçlar Hukuku'nun temel unsurlarından biri de "genel işlem koşulları"dır. Genel işlem koşulları, taraflar arasında yapılan sözleşmelerde yer alan, tarafların alıp verdikleri hükümlerle değil, sözleşmeye ilişkin genel düzenlemelerle belirlenen unsurlardır. Türk Borçlar Kanunu'nda, özellikle 20. maddeden başlayarak bu koşulların nasıl uygulanacağı ve denetleneceği düzenlenmiştir. Bu makalede, borçlar hukukunda genel işlem koşullarının ne olduğu, nasıl düzenlendiği ve taraflar arasındaki sözleşmelerdeki rolü ele alınacaktır.
Genel İşlem Koşulları Nedir?
Genel işlem koşulları, bir sözleşmenin tarafları tarafından tek taraflı olarak belirlenen ve sözleşmeye eklenen, ancak sözleşmenin esasını teşkil etmeyen, genellikle belirli bir model sözleşme veya ticari uygulama çerçevesinde yer alan hükümlerdir. Bu koşullar, genellikle satıcılar, sağlayıcılar veya büyük işletmeler tarafından hazırlanır ve tüketiciyle yapılan sözleşmelerde sıkça karşılaşılır.
Özellikleri:
Tek Taraflı Belirleme: Bu koşullar, sözleşme taraflarının yalnızca birinin belirlediği hükümlerdir. Bu durum, genellikle bir tarafın daha güçlü olduğu durumlarda, örneğin işletmelerin tüketicilere sunduğu standart sözleşmelerde görülür.
Genellik ve Tekdüzelik: Genel işlem koşulları, çok sayıda sözleşme ilişkisinde kullanılmak üzere tasarlanmış ve genellikle tekdüze şekilde hazırlanmış koşullardır.
Zorunlu Değil: Bir sözleşmeye eklenen genel işlem koşulları, tarafların özel mutabakatıyla düzenlenmiş özel hükümlerle değiştirilebilir veya iptal edilebilir.
Türk Borçlar Kanunu'nda Genel İşlem Koşulları
Türk Borçlar Kanunu'nda, genel işlem koşulları özel olarak 20. madde ile düzenlenmiştir. Bu madde, özellikle tüketici sözleşmeleri bağlamında, tarafların haklarının korunması ve işlem koşullarının adil olması adına belirli denetim mekanizmaları oluşturmuştur.
Türk Borçlar Kanunu Madde 20:
Madde, genel işlem koşullarının, diğer taraf için beklenmedik ve adil olmayan sonuçlar doğurabilecek nitelikte olamayacağını belirler. Sözleşmeye eklenen koşullar, her iki tarafın haklarını eşit derecede koruyacak şekilde düzenlenmelidir. Kanun, özellikle ticari sözleşmelerde, güçlü tarafın zorlayıcı koşullar belirlemesini engellemeyi hedefler.
Koşulların Denetimi:
Borçlar Kanunu, özellikle tüketici sözleşmelerinde, genel işlem koşullarının denetimini önemser. Bir tarafın belirlediği koşulların, diğer tarafın aleyhine olacak şekilde düzenlenmesi durumunda, bu koşullar geçersiz sayılabilir. Genel işlem koşullarının, karşı tarafa haksız yükümlülükler getirmemesi gerektiği ifade edilmiştir. Ayrıca, taraflar arasında dengeyi bozan, haksız şartlar da geçersiz sayılabilir.
Genel İşlem Koşullarının İptali:
Eğer bir genel işlem koşulu, karşı tarafın haklarına aşırı derecede zarar veriyorsa veya genel ahlaka aykırıysa, bu koşulun iptaline karar verilebilir. Borçlar Kanunu, bu tür haksız koşulların denetimini ve iptalini sağlayarak, sözleşme özgürlüğünü dengelemeyi amaçlar.
Genel İşlem Koşullarının Uygulama Alanları
Genel işlem koşullarının en çok kullanıldığı alanlardan biri, ticaret ve tüketici ilişkileridir. Özellikle büyük işletmelerin, perakende satışlarda veya hizmet sözleşmelerinde, bu koşulları belirleyerek tüketicilere sundukları standart sözleşmeler, genel işlem koşullarını içerir.
Tüketici Sözleşmeleri:
Tüketicilerle yapılan sözleşmelerde, işletmelerin tüketiciye sunduğu standart koşullar, bu koşulların başlıca örnekleridir. Örneğin, bir otel rezervasyonunda veya online alışverişte karşılaşılan sözleşme metinleri, genellikle işletme tarafından belirlenen genel işlem koşullarını içerir. Bu koşullar, fiyat, ödeme koşulları, iptal ve değişiklik hakları gibi düzenlemeleri içerebilir.
Hizmet Sözleşmeleri:
Bir diğer yaygın kullanım alanı, hizmet sektöründe görülür. Örneğin, bir internet servis sağlayıcısı, kullanıcıyla yaptığı sözleşmede, internet kullanımı, hız, ücretler ve diğer hizmet koşulları hakkında genel işlem koşulları belirler. Bu koşullar, sözleşme tarafları arasında eşitlik ilkesine dayanarak denetlenmelidir.
İş Sözleşmeleri ve Çalışma Koşulları:
Bazı iş sözleşmelerinde de genel işlem koşulları yer alabilir. Özellikle, çok sayıda çalışanın bulunduğu büyük şirketlerde, çalışanların uyacağı kurallar genellikle genel işlem koşullarına dayanır.
Genel İşlem Koşullarının Denetimi ve Geçerliliği
Türk Borçlar Kanunu, genel işlem koşullarının belirlenmesinde ve uygulanmasında belirli denetim mekanizmaları getirir. Kanunun 20. maddesinde düzenlenen "genel işlem koşullarının denetimi" ilkesi, taraflar arasındaki adaletsiz durumu engellemeyi hedefler. Bu denetim şu şekillerde gerçekleştirilebilir:
Koşulların Aşırı Zarar Verici Olmaması: Bir genel işlem koşulu, karşı tarafa çok büyük yükümlülükler getirmemelidir. Eğer böyle bir durum söz konusu olursa, bu koşul geçersiz sayılabilir.
Haksız Koşulların İptali: Haksız koşullar, özellikle sözleşme yapan tarafın güçlü olan tarafı lehine olacak şekilde belirlenmişse, bu koşullar hukuken geçersiz sayılabilir.
Tüketici Haklarının Korunması: Tüketici sözleşmelerinde, genel işlem koşulları, tüketicinin zarar görmesini engelleyecek şekilde düzenlenmelidir. Yani, tüketici lehine olmayan ve haksız koşullar, yargı denetimi altında geçersiz sayılabilir.
Sonuç
Borçlar Hukuku'nda genel işlem koşulları, taraflar arasındaki sözleşmelerin adil ve dengeli bir şekilde yapılabilmesi için önemli bir düzenleme mekanizması sunmaktadır. Ancak, bu koşulların tek taraflı belirlenmesi, güçlü tarafın diğer tarafa haksız koşullar dayatmasına yol açabilir. Türk Borçlar Kanunu, bu durumun önüne geçebilmek için belirli denetim hükümleri getirmiştir. Bu denetimler, sözleşmelerdeki adaletin sağlanmasına katkı sağlar ve güçlü tarafın haksız avantaj elde etmesini engeller. Hem ticari hem de bireysel ilişkilerde, genel işlem koşullarının denetimi, sözleşme özgürlüğünün dengelenmesi için önemli bir araçtır.
genel işlem koşullarına bazı örnekler:
1. Tüketici Sözleşmelerinde Genel İşlem Koşulları
Bir perakende mağazasının veya online alışveriş sitesinin müşterilerine sunduğu ürün alım ve satım sözleşmesinde yer alan genel işlem koşulları, genellikle şu maddeleri içerebilir:
İade ve değişim koşulları: Ürün iadesi veya değişimi için belirli bir süre sınırı ve şartları (örneğin, ürün kullanılmamış olmalı).
Ödeme şartları: Alışverişin nasıl yapılacağı, ödeme yöntemleri, taksit seçenekleri gibi hususlar.
Teslimat süresi: Ürün veya hizmetin ne kadar sürede teslim edileceği ve olası gecikmelerin nasıl ele alınacağı.
Sorumluluk ve garanti: Ürünle ilgili garanti süresi ve garanti kapsamı, üründe yaşanacak arızalar durumunda yapılacak işlemler.
2. Hizmet Sözleşmelerinde Genel İşlem Koşulları
Bir internet servis sağlayıcısının, müşterileriyle yaptığı sözleşmede yer alan genel işlem koşulları:
Servis süresi: Hizmetin ne kadar süreyle verileceği, abonelik süresi ve fesih koşulları.
Hız ve hizmet kalitesi: Sağlanacak internet hızının ve hizmet kalitesinin ne olacağına dair belirli standartlar.
Kesinti durumunda sorumluluk: İnternet bağlantısındaki kesintiler veya arızalar durumunda, servis sağlayıcısının ne gibi sorumluluklar taşıyacağı.
Fiyat değişiklikleri: Eğer fiyatlar değişirse, tüketicinin hakları ve bilgilendirilme süreci.
3. Sigorta Sözleşmesindeki Genel İşlem Koşulları
Bir sigorta poliçesinde yer alan genel işlem koşulları:
Teminatlar ve kapsam: Sigorta kapsamı, hangi risklerin sigorta kapsamında yer alacağı, teminatların sınırları.
Prim ödeme koşulları: Sigorta primlerinin ödeme şekli, süreleri, ödeme tarihleri.
Hasar bildirim süresi: Bir hasar durumunda sigortalının ne kadar süre içinde bildirimde bulunması gerektiği.
Sigorta süresi ve yenileme: Sigorta poliçesinin süresi ve yenileme şartları.
4. Kredi Sözleşmesinde Genel İşlem Koşulları
Bir banka ile yapılan kredi sözleşmesinde yer alan genel işlem koşulları:
Faiz oranı ve ödeme planı: Kredinin faiz oranı, ödeme vadesi, ödeme sıklığı (aylık, yıllık) ve taksit tutarları.
Erken ödeme veya kapama şartları: Kredi borcunun erken kapatılması durumunda uygulanacak indirimler veya cezalar.
Teminatlar: Kredi için gereken teminatlar (ipotek, kefalet vb.) ve teminatın nasıl kullanılacağı.
Gecikme faiz oranı: Borç ödemelerinde gecikme olması durumunda uygulanacak faiz oranı.
5. İş Sözleşmesinde Genel İşlem Koşulları
Bir işverenin, çalışanlarıyla yaptığı iş sözleşmesinde yer alan genel işlem koşulları:
Çalışma saatleri: Çalışanların ne kadar süreyle çalışacağı, fazla mesai ücretleri ve çalışma koşulları.
İzin hakları: Yıllık izin, hastalık izni, özel izin gibi hakların düzenlenmesi.
Ücret ödemesi: Çalışanlara ne zaman ve nasıl maaş ödeneceği.
İşten çıkarılma ve fesih şartları: Çalışanın işten çıkarılma koşulları ve fesih için gerekli bildirim süreleri.
Bu örnekler, genel işlem koşullarının tüketici, hizmet sağlayıcıları, sigorta, banka kredisi gibi farklı alanlarda nasıl işlediğine dair bir fikir vermektedir. Genel işlem koşulları, özellikle tek taraflı belirlenen, çoğunlukla ticari işletmeler tarafından hazırlanan ve çok sayıda sözleşme için geçerli olan koşullardır.
genel işlem koşullarına bazı örnekler:
1. Tüketici Sözleşmelerinde Genel İşlem Koşulları
Bir perakende mağazasının veya online alışveriş sitesinin müşterilerine sunduğu ürün alım ve satım sözleşmesinde yer alan genel işlem koşulları, genellikle şu maddeleri içerebilir:
İade ve değişim koşulları: Ürün iadesi veya değişimi için belirli bir süre sınırı ve şartları (örneğin, ürün kullanılmamış olmalı).
Ödeme şartları: Alışverişin nasıl yapılacağı, ödeme yöntemleri, taksit seçenekleri gibi hususlar.
Teslimat süresi: Ürün veya hizmetin ne kadar sürede teslim edileceği ve olası gecikmelerin nasıl ele alınacağı.
Sorumluluk ve garanti: Ürünle ilgili garanti süresi ve garanti kapsamı, üründe yaşanacak arızalar durumunda yapılacak işlemler.
2. Hizmet Sözleşmelerinde Genel İşlem Koşulları
Bir internet servis sağlayıcısının, müşterileriyle yaptığı sözleşmede yer alan genel işlem koşulları:
Servis süresi: Hizmetin ne kadar süreyle verileceği, abonelik süresi ve fesih koşulları.
Hız ve hizmet kalitesi: Sağlanacak internet hızının ve hizmet kalitesinin ne olacağına dair belirli standartlar.
Kesinti durumunda sorumluluk: İnternet bağlantısındaki kesintiler veya arızalar durumunda, servis sağlayıcısının ne gibi sorumluluklar taşıyacağı.
Fiyat değişiklikleri: Eğer fiyatlar değişirse, tüketicinin hakları ve bilgilendirilme süreci.
3. Sigorta Sözleşmesindeki Genel İşlem Koşulları
Bir sigorta poliçesinde yer alan genel işlem koşulları:
Teminatlar ve kapsam: Sigorta kapsamı, hangi risklerin sigorta kapsamında yer alacağı, teminatların sınırları.
Prim ödeme koşulları: Sigorta primlerinin ödeme şekli, süreleri, ödeme tarihleri.
Hasar bildirim süresi: Bir hasar durumunda sigortalının ne kadar süre içinde bildirimde bulunması gerektiği.
Sigorta süresi ve yenileme: Sigorta poliçesinin süresi ve yenileme şartları.
4. Kredi Sözleşmesinde Genel İşlem Koşulları
Bir banka ile yapılan kredi sözleşmesinde yer alan genel işlem koşulları:
Faiz oranı ve ödeme planı: Kredinin faiz oranı, ödeme vadesi, ödeme sıklığı (aylık, yıllık) ve taksit tutarları.
Erken ödeme veya kapama şartları: Kredi borcunun erken kapatılması durumunda uygulanacak indirimler veya cezalar.
Teminatlar: Kredi için gereken teminatlar (ipotek, kefalet vb.) ve teminatın nasıl kullanılacağı.
Gecikme faiz oranı: Borç ödemelerinde gecikme olması durumunda uygulanacak faiz oranı.
5. İş Sözleşmesinde Genel İşlem Koşulları
Bir işverenin, çalışanlarıyla yaptığı iş sözleşmesinde yer alan genel işlem koşulları:
Çalışma saatleri: Çalışanların ne kadar süreyle çalışacağı, fazla mesai ücretleri ve çalışma koşulları.
İzin hakları: Yıllık izin, hastalık izni, özel izin gibi hakların düzenlenmesi.
Ücret ödemesi: Çalışanlara ne zaman ve nasıl maaş ödeneceği.
İşten çıkarılma ve fesih şartları: Çalışanın işten çıkarılma koşulları ve fesih için gerekli bildirim süreleri.
Bu örnekler, genel işlem koşullarının tüketici, hizmet sağlayıcıları, sigorta, banka kredisi gibi farklı alanlarda nasıl işlediğine dair bir fikir vermektedir. Genel işlem koşulları, özellikle tek taraflı belirlenen, çoğunlukla ticari işletmeler tarafından hazırlanan ve çok sayıda sözleşme için geçerli olan koşullardır.
Bir Otel Rezervasyonunda Genel İşlem Koşulları
Bir otelin, müşterileriyle yaptığı rezervasyon sözleşmesinde yer alan genel işlem koşulları şu şekilde olabilir:
Rezervasyon ve iptal şartları: Otel, yapılan rezervasyonların belirli bir süre önceden iptal edilmesi durumunda, herhangi bir ücret talep etmeyeceğini belirtebilir. Ancak, iptal süresi geçtikten sonra yapılan iptallerde, müşterinin belli bir oranda ücret ödemesi gerekebilir.
Check-in ve check-out saatleri: Otele giriş (check-in) ve çıkış (check-out) saatlerinin belirlenmesi. Örneğin, otel, müşteri girişinin yalnızca belirli bir saatte yapılacağını ve çıkışın en geç saat 12:00'de olması gerektiğini belirtir.
Fiyat değişikliği: Rezervasyon yapılmadan önce belirlenen fiyatın, sezonluk değişiklikler veya özel durumlar (örneğin, festivaller veya tatil dönemleri) nedeniyle değişebileceği.
Ek hizmetler ve ücretler: Otelde sunulan ek hizmetler (örneğin, spa, restoran, minibara erişim) için ek ücretler olup olmadığı ve bu ücretlerin nasıl ödeneceği.
Otelin sorumlulukları: Otelin, odada kalan misafirin güvenliğini sağlamak için aldığı önlemler, odanın temizliği, misafire sağlanan hizmetler gibi koşullar belirtilir.
Hasar ve kayıp durumu: Otel, misafirlerin kaldıkları süre boyunca odadaki eşyaların hasar görmesi durumunda, bu hasarların tazmin edilmesi gerektiği koşulu ekleyebilir. Ayrıca, otelde unutulan eşyaların kaybolması durumunda otelin sorumluluğu sınırlı olabilir.
Bu örnekte olduğu gibi, oteller veya diğer konaklama işletmeleri genellikle müşteri ile yaptıkları sözleşmeye genel işlem koşulları eklerler. Bu koşullar, otel işletmesinin uyguladığı standartlar ve müşterilere sağlanan hizmetlerle ilgili kuralları içerir.
Bir Araç Kiralama Sözleşmesinde Genel İşlem Koşulları
Bir araç kiralama şirketi ile müşteri arasındaki sözleşmede yer alabilecek genel işlem koşulları şunlar olabilir:
Kiralama Süresi: Araç kiralama sözleşmesinde kiralama süresi belirlenir. Örneğin, araç sadece bir gün için kiralanacaksa, kiralama süresi bittiğinde aracın teslim edilmesi gerektiği belirtilir. Kiralama süresi uzatılmak istenirse, müşterinin ek ücret ödemesi gerektiği koşulu da eklenebilir.
Kiralama Ücreti ve Ödeme Şartları: Kiralama ücreti, depozito tutarı ve ödeme şartları açıkça belirtilir. Örneğin, ödeme peşin yapılacaksa, ödeme işleminin nasıl yapılacağı (kredi kartı, nakit vb.) ve ek ücretlerin (yakıt, ekstra sigorta) neler olduğu anlatılır.
Hasar ve Sigorta Koşulları: Araç kiralayan kişinin, aracı kullandığı süre boyunca meydana gelebilecek her türlü hasar veya kazadan sorumlu olacağı belirtilir. Ayrıca, araç için sunulan sigorta kapsamı da açıklanır. Kapsama dahil olmayan durumlar (örneğin, kaza sonucu oluşan hasarlar veya aracın çalınması durumunda sigorta dışı kalacak maddeler) açıkça yazılabilir.
Araç İade Koşulları: Araç teslimi sırasında aracın kiralama şirketine eksiksiz ve hasarsız teslim edilmesi gerektiği belirtilir. Eğer araçta herhangi bir hasar oluşmuşsa, kiralama şirketinin buna dair bir ücret talep edebileceği ifade edilir.
Yakıt Politikası: Araç kiralayan kişinin, aracı kiralama koşullarına göre tam dolu teslim etmesi gerekebilir. Ayrıca, kiralama şirketi, aracın tesliminden önce yakıtın seviyesini kontrol ederek, eksik yakıtın müşteriye ek ücret olarak yansıyacağını belirtebilir.
Yaş Sınırlamaları ve Ehliyet Koşulları: Araç kiralamak isteyen kişinin belirli bir yaşın üzerinde olması gerektiği, örneğin, 21 yaşından küçük kişilerin araç kiralayamayacağı gibi koşullar belirtilir. Ayrıca, kiralamayı yapan kişinin en az belirli bir süre ehliyete sahip olması gerekebilir.
Bu örnekte görüldüğü gibi, araç kiralama şirketi, müşterilerine sağladığı hizmeti standartlaştırmak amacıyla sözleşmeye genel işlem koşulları ekler. Bu koşullar, her kiralama işlemi için geçerli olan ve tek taraflı olarak belirlenen kuralların bir araya geldiği düzenlemelerdir.
Genel İşlem Koşulları ile ilgili olarak Yargıtay çeşitli kararlar vermiştir. Bu kararlar, genel işlem koşullarının taraflar arasındaki sözleşmelerde nasıl uygulanması gerektiğini, hangi durumlarda geçersiz sayılacağını ve hukuki denetimin nasıl yapılması gerektiğini belirler. İşte bazı önemli Yargıtay kararları:
1. Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2010/12938 E. , 2012/4010 K.
Bu kararda Yargıtay, genel işlem koşullarının belirlenmesinde eşitlik ilkesine vurgu yapmıştır. Yargıtay, tüketicilerin veya zayıf tarafın, sözleşmeye tek taraflı olarak eklenen koşulları kabul etmek zorunda bırakılmasının hukuka aykırı olduğunu belirtmiştir. Söz konusu karar, genel işlem koşullarının ağır yükümlülükler getiren ve haksız olan hükümlerine karşı denetim yapılması gerektiğini ortaya koymuştur.
Kararın Özeti:
Genel işlem koşulları, özellikle tüketici lehine olmalı ve ticaretin gerekleri çerçevesinde denetlenmelidir.
Zayıf tarafın korunması, güçlü tarafın keyfi koşullara hükmetmesinin engellenmesi gereklidir.
2. Yargıtay 19. Hukuk Dairesi, 2011/15859 E., 2013/12476 K.
Bu karar, özellikle tüketici sözleşmelerinde genel işlem koşullarının denetimini ele alır. Yargıtay, bir bankanın hazırladığı standart sözleşme koşullarının, tüketiciyi ağır şekilde zarara uğratacak nitelikte olmaması gerektiğini ifade etmiştir. Bankaların hazırladığı kredi sözleşmelerinde yer alan hükümler, tüketiciye açıkça bildirilmeden eklenemez.
Kararın Özeti:
Bankaların uyguladığı kredi sözleşmelerinde yer alan faiz oranı, masraflar ve sigorta ücretleri gibi koşulların, tüketiciyi yanıltıcı ve zarara uğratıcı olmaması gerekir.
Bu tür sözleşmelerde yer alan genel işlem koşullarının açıkça belirtilmesi ve tüketiciye zarar vermemesi gereklidir.
3. Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2015/3010 E., 2015/9730 K.
Bu karar, bir otel sözleşmesindeki genel işlem koşullarını incelemiştir. Yargıtay, bir otel rezervasyonu sırasında yapılan sözleşmede, otel işletmesinin belirlediği iptal koşullarının ve ücret değişikliklerinin tüketiciyi mağdur etmeyecek şekilde düzenlenmesi gerektiğine karar vermiştir. Yargıtay, otelin tek taraflı koşullarının müşteriyi mağdur edici nitelikte olmaması gerektiğini vurgulamıştır.
Kararın Özeti:
Otel gibi hizmet sunan işletmelerin, iptal ve değişiklik koşullarını açık ve anlaşılır şekilde düzenlemesi gerekir.
Sözleşme taraflarından birinin diğerine tek taraflı dayatmalar yapması, genel işlem koşullarının geçersiz olmasına sebep olabilir.
4. Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2007/9781 E., 2008/5691 K.
Bu karar, bir sigorta sözleşmesindeki genel işlem koşullarının geçerliliğini denetlerken verilmiştir. Yargıtay, sigorta poliçesinde yer alan muafiyet ve istisna maddelerinin sigortalı kişiyi mağdur edecek şekilde düzenlenemeyeceğini, bunların belirgin ve açık şekilde ifade edilmesi gerektiğini belirtmiştir. Sigorta şirketlerinin, poliçe şartlarını şeffaf şekilde sunması gerektiği vurgulanmıştır.
Kararın Özeti:
Sigorta sözleşmelerinde yer alan muafiyet ve istisna koşulları açık ve belirgin olmalı, sigortalı tarafından anlaşılabilir olmalıdır.
Sigorta şirketinin tek taraflı belirlediği koşullar, sigortalıyı haksız şekilde mağdur etmemelidir.
5. Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2014/12462 E., 2015/20642 K.
Bu kararda Yargıtay, bir kiralama sözleşmesindeki genel işlem koşullarına odaklanmıştır. Yargıtay, özellikle fazla mesai ve gecikme ücretleri gibi kiralama sözleşmesinde yer alan şartların, makul ve orantılı olması gerektiğine karar vermiştir. Aksi takdirde, koşulların haksız olduğunu ve geçersiz sayılacağını belirtmiştir.
Kararın Özeti:
Kiralama sözleşmesindeki koşullar, makul, adaletli ve orantılı olmalıdır.
Sözleşmeye eklenen fazla ücret ve gecikme ücretleri, aşırı yükümlülük yaratacak şekilde belirlenemez.
Sonuç
Yargıtay, genel işlem koşullarının taraflar arasında adaletli ve eşitlikçi bir şekilde belirlenmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Sözleşmelerde, özellikle güçlü tarafın (örneğin, ticari işletmelerin) zayıf tarafı (tüketici veya kiracı) mağdur etmeyecek şekilde hareket etmesi gerekir. Yargıtay kararları, genel işlem koşullarının tek taraflı ve haksız olmayacak şekilde denetlenmesi gerektiğini ve zayıf tarafın korunması gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır.
Bu kararlar, Türk hukukunda sözleşme özgürlüğü ile adil olmayan koşulların geçersiz sayılması arasındaki dengeyi sağlamaya yönelik önemli örneklerdir.